Australia Radio ABC Interview with Special Envoy Kasur Lodi Gyari

Below is the full text of Australia's ABC Radio interview with Kasur Lodi Gyari, the Special Envoy of His Holiness the Dalai Lama, on its Sunday Profile.

JULIA BAIRD: Hello, I'm Julia Baird. Welcome to Sunday Profile.

Surely one of the most curious and fascinating jobs on earth would be that of the Dalai Lama's number one man in Washington.

Lodi Gyari, also known as Gyari Rinpoche, is the special envoy of the revered Tibetan leader, the Dalai Lama, in the US.

He's walked the corridors of Capitol Hill for almost two decades pleading the case for the autonomy of Tibet. In that time, China's become a super power but Tibet is still in turmoil.

So what lies ahead for Tibet? Lodi Gyari would know better than almost anyone. Like the Dalai Lama, Gyari too is recognised by Tibetan Buddhists to be the reincarnation of an important lama or guru and lived in a monastery as a boy.

Today he is the head of the largest Tibet advocacy group in the US. He was formerly foreign minister in the Tibetan government in exile and has led negotiations with China on behalf of his government.

He's been called legendary for his diplomacy. His lobbying work laid the ground work for the US policy shift in Tibet's favour in 2002 when the American government introduced the Tibet Policy Act.

He also played a pivotal part in setting up the first historic meeting between the Dalai Lama and an American president – George H.W. Bush senior in 1991.

Since then the Dalai Lama has met Bill Clinton, George W. Bush and Obama.

So what's it like having one of the most difficult and potentially unrewarding jobs in global politics?

Will Tibetans ever get what they want?

Gyari Rinpoche spoke to me in Sydney soon after attending the new prime minister's inauguration in Dharamsala India and meeting with Australian politicians in Canberra.

I asked him about his first trip to Australia and if he thought our economic dependence on China has made our politicians more timid.


Lodi Gyari, special envoy of the Dalai Lama, testifies during a hearing before the Senate Foreign Relations Committee's East Asian and Pacific Affairs Subcommittee April 23, 2008 on Capitol Hill in Washington, DC. The hearing was focused on the crisis in Tibet/Photo: Alex Wong/Getty Images

LODI GYARI: Well, first of all, tremendous goodwill. You know, I was really deeply moved because I had opportunity to meet one to one quite a few politicians. And also with a group of them together. And then finally yesterday afternoon I had the opportunity to make a visitation, a briefing to this very important committee which I think deals with foreign defence and trade.

So I was deeply touched by their genuine interest.

And I'm also aware, you know, of the important relations that you have with China. And I respect that. China is a very important country.

And I really very much encourage Australia to even further enhance that relation because for us only those countries that has a relation or only a person who has relation with China can help us, because we are not adversaries in that sense, because we are trying to talk to them.

And we want people to tell the Chinese to talk to us to find a solution. So only a person who has a relation can to talk to China.

So therefore... But however I think sometimes yes. I mean, you know, economic relations is very, very important, no doubt, particularly in this day and age. But you must understand China needs you as much as you need. You know, China is going all over the world grabbing resources. And you have tremendous resources.

So I think, sometimes maybe your political leaders or maybe your bureaucrats do not really understand. Because here the Chinese are very, very good at making people believe that, you know, it is from us you need everything, as if there's nothing we need from you. But they need as much from you.

So therefore I think there could be a very complementary, balanced relation where you keep set of your principles, don't compromise on that. At the same time respect China's, because we are not challenging, you know, your policy with regard to China. We're not fighting for independence.

JULIA BAIRD: Have you seen any signs that Australian politicians are more timid than they might otherwise be because of our strong economic dependence on China?

LODI GYARI: I think some of your political leaders have been made to believe that. My point is that I don't think you are really, economically, you're dependent. I think you are an important economic partner with China, which can benefit both sides.

So that I think unfortunately yes, that kind of impression I think has been built to the, you know, some of your leaders.

JULIA BAIRD: But is this something new? Is that impression that you're talking about, is this something that's only really developed over the last five years at a time of such great prosperity for Australia, because of our mining boom and some of our trade with China?

LODI GYARI: Well I, you know, do not want to try to pretend, you know, that I am an expert because this is a... it may surprise you, but my first visit to your country.

JULIA BAIRD: Welcome.

LODI GYARI: But you know I have seen this kind of pattern with other countries you see, also in Europe and sometimes even in America, where I have lived.

So therefore I don't want to single Australia out. But in the recent years, yes, I think because of your rather than dependence I think ever increasing economic relation with PRC, there's definitely been, I think, a move with some of your political leaders of being a little bit too submissive to the Middle Kingdom, which I don't think is good for China in the long run.

Because I think we all have a collective responsibility to help China grow as a responsible nation, a nation that can truly be one of the most important country in the world. Because if you continue to kind of really make China behave like a spoiled person, then you don't allow China to grow.

I think I do know a little bit of China because the last 26 years in fact my main kind of job is dealing with China. There are, I think, many leaders in China would themselves want to make a change.

So every time I think countries such as yours takes a firm stand on issues such as Tibet or human rights, I think you're contributing in helping those moderate forces within China.

Every time you submit to the whims of the hardliners I really think you are doing huge disservice even to those leaders, those forces in China who themselves are trying to bring that great nation as responsible stakeholder.

JULIA BAIRD: Now it's a very critical time in Tibet at the moment. We were just talking about hardliners in China. Now there is an increasing number of young people who are frustrated, who are fed up, who think that the years of trying to get autonomy and not independence have not worked and it's time to consider another solution.

I'm very interested in your attitude to this because in 2008 the Dalai Lama said he was ready to accept the fact that he had failed to win true autonomy for his people and he was looking to other Tibetans to advise the way forward.

Is this true? Has the Dalai Lama, after half a century of fighting for his people's autonomy, fundamentally failed?

LODI GYARI: Absolutely not. I think it is through his influence, you know, through his, the path that he has already charted for us, there will be success.

But yes, I am aware of the remark. In fact you know I was present when he made that remark. And he had not only said it once but he said it several times during that period.

But that was after these country-wide demonstrations inside Tibet.

JULIA BAIRD: In 2008.

LODI GYARI: That's right, yes. For the first time, because earlier Tibetan people have been deeply resentful of China's policies. But the only reports that you got were from out of Lhasa mostly and out of some of the monasteries, some of the monks and nuns. But 2008, it was nationwide. So once it became evident this deep resentment is felt by every Tibetan, not just by some monks and nuns... Because China has always tried to, you know, tell the Westerners: look, [they're] just a handful of reactionaries who want to restore the old Tibet. And in 2008 you saw young people, most of them products of their education system. And many of them sons and daughters of party functionaries.

But at the same time, you know, His Holiness... yes, really also felt at that time, for the first time, a sense of being – not hopeless, but helpless.

Because you know, he really didn't know what he can do because he is, every day he's getting news about this outpour of strong sentiments, the demonstrations, the Chinese cracking down on them.

And there he was in Dharamsala, deeply pained by what's happening and almost unable physically to do anything about it. It was a difficult year for His Holiness. I myself saw that he was in deep, deep pain.

And so sometimes I think he really felt that "have I failed?", you know?

JULIA BAIRD: Do you think he was depressed by what had happened?

LODI GYARI: I think he was deeply saddened. And he felt handicapped of not being able to do something that will have immediate impact. So that was I think purely a reaction to that widespread situation.

But now he's absolutely convinced. You know he now forcefully still encourages people to follow his middle way approach, the non-violent approach.

And I have no doubt that for us Tibetans, you know, the best way to pursue this is through non-violence. Best way to pursue this is reaching out to the Chinese government, even though it has been difficult, almost, unfortunately, 'til today, without any tangible result.

But even as the person who has been going there all the time and most of the time coming back empty handed, even I don't feel anything rather than a sense of optimism.

Because first of all the most important is the Tibetan people themselves. You know this two-thousand -and for me was really very moving because I then realised that the Tibetan movement is very much alive within Tibet.

JULIA BAIRD: Do you think there's anything that could be done differently, given that we have had two decades where you still have not achieved the goals that you wished for in China?

I mean the Dalai Lama has global renown and affection. He's feted by Hollywood. His books have sold millions.

But what he hasn't done is actually captured the hearts of the Chinese. And by that I mean the man and woman on the street.

Do you think there's anything that he could have done differently strategically?

LODI GYARI: No. I think we need to do more of what he has been doing. And I think he has captured, or is beginning to capture, the hearts and minds of the Chinese people. Not the politburo, unfortunately, and it may take time. Even there, you know, I'm not that hopeless.

Unfortunately there is a huge, huge number of Chinese who are indoctrinated by the Chinese Communist Party who think of Tibet in a very distorted way. And not only about the political stand of His Holiness but even as a people, I think, maybe backward. Unfortunately, therefore, many Chinese don't know, think that Tibetans have no culture... We've been so kind, liberated them... These are a kind of people who live on the mountains, you know, kind of illiterate.

They don't know that this is a great civilisation, a civilisation that has so much to offer to China.

So I think, you know, His Holiness is definitely now reaching out to the hearts and minds. And that, I think, is what frightens the leaders in Beijing.

You know I think one of the biggest problems right now is the fear because they know that if the Dalai Lama has unrestricted access to the Chinese people, you know, that His Holiness may not only become something to inspire the Tibetans and other minorities, but even the Chinese themselves.

But my job is to try to always tell them - don't fear him. He has no ulterior motive. He even loves people in the politburo, you know. Reach out to him. He is not something that you need to fear.

But you know I don't blame them, of course. They don't take my word seriously because I'm his envoy. But I do hope that, this is a way I think people can help, this is the way I think many US presidents like President Bush, President Clinton and even President Obama, and I think this is important - every time they meet Chinese leaders that they keep on telling them don't fear him, reach out. You haven't met him for the last many decades. We meet him all the time and we know that he is someone who can really help China rather than, harm China.

JULIA BAIRD: Do you think a part of this fear comes from the fact that the Chinese government has called him a separatist, a traitor, a monk in wolf's clothing, a monster with a human face and an animal's heart and one of the most critical obstacles to resolving the dispute? I mean they're harsh words. Do you think that they've trickled down to the Chinese people generally?

LODI GYARI: Unfortunately yes. It does to a great segment who have no other access other than the party propaganda.

But I think, again, no matter, whatever effort they may make, Chinese people are beginning to have more access to, you know, international situation.

But yes, this is the biggest problem. In fact during my last round I clearly told my Chinese counterparts, I said you are doing something unforgivable. You are doing something that for the Chinese and Tibetan people will take long time to reconcile. You are feeding wrong information and making the Chinese and Tibetans have animosity for the first time.

Because, you know, the Tibetans always deeply resented the Chinese government policy. But the Tibetan people, you know, I think this is something we should be very proud, had no bitterness against Chinese as people.

But in the last few years, because of what the Chinese government has been doing, instigating, Tibetans are beginning to have some kind of resentment against the Chinese as people because they see, you know, that they have no rights, their resources are being taken away.

And similarly, the Chinese people are also beginning to have resentment against Tibetans as a people because Chinese propaganda has been telling them that these people are ungrateful people. These people are collaborating with international forces to destabilise China, [that] if the Dalai Lama had the right he would most probably want to divide China into so many pieces.

So this kind of thing of course is causing, you know, deep resentment which I think is really irresponsible, and if I can use a Chinese term, unpatriotic.

JULIA BAIRD: You're on Sunday Profile. I'm Julia Baird and I'm talking to Mr Lodi Gyari, the Dalai Lama's envoy in the United States.

Now in 2008, the year in which you said the Dalai Lama was very saddened by the turmoil and the violence in Tibet, he said: "My trust in the Chinese government has become thinner, thinner, thinner. Suppression is increasing and I cannot pretend that everything is okay."

You yourself, that year there were talks which China rejected your request or demand for autonomy once again and you said: "We have now reached the crossroads. There's a total lack of willingness to seriously reciprocate our sincere and serious efforts."

Now you're still at an impasse. You say that you're optimistic. So how can you reconcile that? What's the way forward?

LODI GYARI: Well the forward is I think continued, I think we are on the right path. The important thing is to make the Chinese leaders make a little move, you know, so that they can also come to the right path.

And I think, you see this is where I think countries such as Australia can help.

You know, I was telling some of your experts in Canberra and also some of your lawmakers that besides discussing about human rights abuses which is gross, which must be raised... Stability. China is obsessed with stability. And of course it should be, because I think her stability is, you know, being undermined by her policies.

Look what's happening in East Turkestan, what the Chinese call Xinjiang, inner Mongolia. You see, not just Tibet now. And unless they really try to resolve that there's going to be huge instability in China.

And I don't think anyone, particularly let's say that even some of your leaders and people who want to have this great economic relation with China, I'm sure even they want, maybe not for Tibet but for their own interest, a stable China.

JULIA BAIRD: So if they don't recognise the rights or the autonomy of some of these kind of growing nation states it'll threaten the economic stability of the entire region?

LODI GYARI: Yes absolutely, yes, I think it is a fact. China's current leaders talk about harmony. But where's the harmony in Tibet? Where's the harmony in East Turkestan, Xinjiang? Where's the harmony in inner Mongolia? Where's also the harmony, you know, among ordinary Chinese?

So today I think, unfortunately the leaders of Beijing live in fear, fear of their people, fear of people like the Dalai Lama. They don't have to have that fear.

JULIA BAIRD: You spoke before about how there might be some kind of fear or timidity amongst Australia's politicians that to speak out boldly on Tibet might jeopardise economic relations with China. Do you believe the same is true in the US, given the large amount of debt America has to China right now?

LODI GYARI: I saw a similar situation in America also in the beginning, absolutely, you know. But I think, somehow, at least a fairly large number of them, I think have overcome that through, I think, experience.

And we know several American business people, very important business people, who really took the bold step of publicly inviting the Dalai Lama, honouring him. And they've realised that, you see, if you do that, you know, the Chinese tolerate it. At the end of the day Chinese are very rational people.

JULIA BAIRD: We're coming up to a time when I understand the Dalai Lama is going to be meeting or his senior lamas are meeting to discuss who his spiritual successor will be in Dharamsala in September, next month. Have you been included in these considerations about who his spiritual successor might be?

LODI GYARI: Even though I grew up as a monk and people still call me Rinpoche, I'm not in that hierarchy.

I did urge His Holiness that it's important that he make a clear pronouncement because, you know, Chinese have this kind of false hope that maybe, you see, if we can't somehow make this Dalai Lama do what we want, maybe we will have a hand in the selection of the next dalai lama and then make that dalai lama do what we want.

But the sooner the Chinese, you know, get the clear message that is nothing but an illusion, I think it'll make them even more kind of sensible in their negotiations.

At the end of the day, you see, no-one, no-one else but the Dalai Lama himself should be able to decide in what manner his reincarnation should be selected.

JULIA BAIRD: Are you worried about what would happen if the Dalai Lama dies suddenly, or unexpectedly?

LODI GYARI: Well I'm certainly worried because even though he has been wise to set in motion a system, I think it will be devastating for the Tibetan movement, you know, when he's not there.

But similarly for the Chinese, this is something that we discuss all the time because Chinese always kind of threaten us that well anyway, we know that your whole movement is around one person and when he's not there... And I tell them, true. I said I'm one person who will agree with you, I don't disagree, but it will also be devastating for the Chinese. So I said that the clock is ticking for both of us. When he's not there the Chinese don't have a counterpart that has the historical moral authority and also courage to make difficult decisions.

I mean look at the Dalai Lama's decision not to seek independence. No-one would have dared to do that. You have to be the Dalai Lama.

JULIA BAIRD: What is it exactly that you would be afraid of should the Dalai Lama pass away?

LODI GYARI: The unity and the cohesiveness of the Tibetan people. And if you're familiar with our recent history, like all other I think different nations, peoples, we were not all the time unified. And you know, we had our own problems, differences, regional differences. Even sometimes, you know, sectarian differences.

And it was the leadership of this Dalai Lama in a very kind of ironic way actually, you know, in a way it was a most tragic time for us... In a way, you know, this was time that Tibet actually resurrected again as a people, as a nation, as a unified.

And so one of my concerns as a Tibetan is that if he's not there whether we will be able to continue to move on the path that he has chosen, with this great unity amongst ourselves to pursue a common goal, or we ourselves again kind of become as we were last few hundred years. I mean that to me is a really huge concern.

The other is yes, also to resolve the issue with China. Because at the end of the day we'll have to find a solution with China. And if there are serious negotiations then I think there's going to be very tough proposals that will be confronted by the Tibetan leadership.

And at that time, again, I really don't think just the elected institutions will have the historical and moral capability to take those... You know, they may be bold to make decisions. But being bold to take a decision and being able to sell that idea to the Tibetans, especially inside, is not going to be easy.

I personally feel that these negotiations cannot really succeed, you know. I have deep worries, you know. But sometimes I say jokingly maybe I'm too timid, you know, because during our elections to the office of the Kalon Tripa, some people also kind of suggested why don't you run?

I said, I'm too timid. I really don't want to run for office, knowing very well that the Dalai Lama will not be there as the head of that institution.

I feel that a person like myself has some capability to serve if there is a strong leader like him. And I said that, therefore, I said that I'm not as courageous as some of my friends who were running for this very important office because I'm kind of terrified, you know, to be there and, you know, not have him as the head of the system.

JULIA BAIRD: Mr Gyari, thank you so much for joining us on Sunday Profile.

LODI GYARI: Thank you, thank you very much.

JULIA BAIRD: That was Lodi Gyari, the special envoy of the Dalai Lama in Washington talking to me, Julia Baird, on Sunday Profile.

Thanks for listening and thanks to my producer, Irene Ulman

China fears Anna effect, closes 6,600 sites

DHARAMSHALA, August 29: While the hugely popular anti-corruption movement led by Indian social worker Anna Hazare forced the parliament to graft stricter anti-corruption laws, the Chinese government Sunday banned 6,600 sites following growing numbers of netizens in China discussing a possible movement in China against corruption.

The ban comes as a result of fear in Beijing of Chinese netizens openly calling for an Anna Hazaretype of revolution in China to battle corruption.

Chinese netizens praised Hazare for bringing thousands onto the streets to jointly fight corruption while drawing a contrast with their home country where anger at corruption is widespread, but protests are rare and not tolerated.

On the microblogging site Sino Weibo a Chinese posted, "when will an anti corruption movement take place in China."

Another user of China’s Twitter equivalent wrote "let us wait for an Anna Hazare to be born in China."

The ministry of industry and information technology (MIIT) said that 6,600 websites in China have been canceled, and many user accounts on the Sino Weibo have been blocked for at least one month following official investigations.

"Banned and blocked because these sites are suspected of spreading rebellious ideas and having a negative influence on the people " he ministry said.

The shut down on public sites was jointly launched by the State Internet Information Office, MIIT, the Ministry of Public Security and the State Administration for Industry and Commerce according to the official Xinhua news agency.

His Holiness the Dalai Lama to inaugurate Centre for Tibetan Studies at IGNOU

DHARAMSALA, India: His Holiness the Dalai Lama will inaugurate the Centre for Tibetan Studies at the Indira Gandhi National Open University (IGNOU) on 5 September, an announcement posted on the university's website said.

"The Indira Gandhi National Open University (IGNOU) will host its 24th Convocation on September 5, 2011 welcoming H.H. the Dalai Lama who will inaugurate the Centre for Tibetan Studies in the university. IGNOU will also confer Honoris Causa to the Tibetan leader," it said.

The decision to establish the Centre for Tibetan Studies was first announced in April 2010 by the IGNOU Vice-Chancellor Prof. V.N. Rajasekharan Pillai on the occasion of the 3rd Annual Mother Teresa Memorial Lecture held at IGNOU. His Holiness the Dalai Lama delivered the key Memorial Lecture on 'Mother and Compassion'. INGOU issued a notification on 1 February 2011 for the establishment of the Centre for Tibetan Studies in the School of Social Work of the University. The Centre will help preserve the endangered Tibetan culture in India and Nepal. It will develop and launch B.A./M.A./M.Phil/Ph.D. programmes of study on Tibetan studies, Buddhist Philosophy and Theology. The degrees will be issued jointly by IGNOU and Central University for Tibetan Studies (CUTS). Then-Kalon Tempa Tsering, Representative of His Holiness the Dalai Lama in New Delhi, presented a cheque of Rs.5 lakhs to the Vice-Chancellor, IGNOU as His Holiness' token seed money to initiate the establishment of the Centre.

སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ལམ་ལུགས་མཇུག་སྒྲིལ་བ།

འདོན་སྤེལ། ༢༠༡༡/༠༨/༢༩

༼ འདོན་ཐེངས་སྔ་མའི་འཕྲོས། ༽ དྲུག་པ། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ལམ་ལུགས་མཇུག་སྒྲིལ་བ།

བ་ཡེ་མ་ཁྱེ་གཅོད་པ་ཐར་གྱིས་བརྩམས། གཟུངས་མོ་སྐྱིད་ཀྱིས་བསྒྱུར།

༡ ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་དང་པོ་དུས་གསུམ་མཁྱེན་པ་ལགས་ཀྱིས་སྲོལ་བཏོད་པའི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་འདི་ནི་མཚུར་ཕུ་དགོན་པ་ནས་ཐོག་མར་མགོ་བཙུགས་ཤིང་། ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་དང་པོ་དུས་གསུམ་མཁྱེན་པ་ཁོང་ཉིད་སྐུ་དངོས་ཀྱིས་དགོན་པ་འདི་ནས་རང་གི་ཡང་སྲིད་སྐོར་གྱི་ལུང་བསྟན་ཡི་གེ་དགེ་ཕྲུག་འགྲོ་མགོན་བདེ་ཆེན་གྱི་ལག་ཏུ་བཞག་པ་ནས། དེང་དུས་འཛམ་གླིང་ཡོངས་གྱིས་དོ་སྣང་བྱེད་བཞིན་པའི་བོད་ཀྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ལམ་ལུགས་ཀྱི་སྲོལ་ཐོག་མར་བྱུང་བ་རེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༢༠༤ ལོར་ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་ཀརྨ་པཀྴི་མཆོག་སྐུ་འཁྲུངས་ནས་ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་དང་པོ་དུས་གསུམ་མཁྱེན་པ་མཆོག་གི་ཡང་སྲིད་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ལམ་ལུགས་དངོས་སུ་དབུ་བརྙེས་པ་དང་། དེ་ནས་རིམ་གྱིས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ཆོས་བརྒྱུད་གཞན་དག་གིས་ལག་བསྟར་བྱས། ཀརྨ་པའི་ཡང་སྲིད་རིམ་བྱོན་ནི་དེང་སྐབས་ཀྱི་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བདུན་པ་ཀརྨ་པ་ཨོ་རྒྱན་འཕྲིན་ལས་རྡོ་རྗེ་བར་དུ་རྒྱུན་མཐུད་དེ་མཚམས་ཆད་མ་མྱོང་ལ། དེ་ལ་ལོ་ངོ་བརྒྱད་བརྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད། བཤད་ཚུལ་ལྟར་ན་ཆོས་རྒྱུད་འདིས་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ལམ་ལུགས་སྲོལ་ཕྱེས་པ་ནས། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་དབུ་ཁྲིད་གདན་རབས་སྐོར་གྱི་ལྐོག་གྱུར་རིང་ལུགས་པའི་སྲོལ་ཐོག་མར་སྤེལ་བ་རེད་ཟེར།

༢ ཏྰ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་དང་པོ་དགེ་འདུན་གྲུབ་པ(ཕྱི་ལོ་༡༣༩༡ནས་ཕྱི་ལོ༡༤༧༤ལོ) དང་ཏྰ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ(མིང་དངོས་ལ་སངས་རྒྱས་འཕེལ་ཕྱི་ལོ་ ༡༤༧༥ ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༥༤༢ལོ)གཉིས་ནི་རྗེ་ཙོང་ཁ་བའི་ཐུགས་སྲས་གཉིས་ཀྱི་ཡ་གྱལ་རྒྱལ་ཚབ་རྗེ་དར་མ་རིན་ཆེན་གྱི་ཡང་སྲིད་དུ་ཐད་ཀར་གཏན་འབེབས་བྱས་པ་ཡིན་ལ། དེ་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༥༧༨ ནས་ད་གཟོད་ཏྰ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ(ཕྱི་ལོ་༡༥༤༣ནས་ཕྱི་ལོ་༡༥༨༨)དངོས་སུ་སྐུ་བཙལ་ནས་ཏྰ་ལའི་བླ་མའི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ཀྱི་ངོས་འཛིན་གནང་སྟངས་གསལ་བོར་བྱུང་བ་དང་། མི་རྣམས་ཀྱིས་བཤད་པ་ལྟར། སོག་པོ་རྒྱལ་བོ་ཨལ་ཐན་ཧན་གྱིས་རྒྱལ་དབང་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོར“ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་རྡོ་རྗེ་འཆང་ཏྰ་ལའི་བླ་མ” ཞེས་པའི་མཚན་བསྟོད་ཕུལ་ཡོད་པ་རེད།
རྗེ་ཙོང་ཁ་བའི་ཐུགས་སྲས་གཉིས་ཀྱི་ཡ་གྱལ་མཁས་གྲུབ་རྗེའི(ཕྱི་ལོ་ ༡༣༨༥ནས་ཕྱི་ལོ་༡༤༣༨) ཡང་སྲིད་ལ་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དང་པོ་ཐད་ཀར་གཏན་འབེབས་གནང་བ་དང་། དེ་བཞིན་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་ཨིར་ཏི་ནི་བསོད་ནམས་ཕྱོགས་གླང་( ཕྱི་ལོ་ ༡༤༣༩ ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༥༠༤ )མཆོག་ཡང་དེ་ལྟར་ངོས་འཛིན་གནང་བ་རེད། དེ་ནས་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་བློ་བཟང་དོན་འགྲུབ(ཕྱི་ལོ་༡༥༠༥ནས་ཕྱི་ལོ་༡༥༦༨)ནས་བཟུང་ད་གཟོད་དངོས་སུ་སྐུ་བཙལ་ནས་པཎ་ཆེན་ཡང་སྲིད་ལ་ངོས་འཛིན་གནང་སྟངས་བྱུང་། གུ་ཤྲིར་ཧན་གྱིས(མན་ཇུའི་བོད་སྡོད་དབུ་ཁྲིད )པཎ་ཆེན་བློ་བཟང་ཆོས་རྒྱན་ལ“པཎ་ཆེན་ཧོ་ཐོག་ཐུ”ཞེས་པའི་མཚན་བསྟོད་ཕུལ་ཡོད་ལ། དེ་ནི་པཎ་ཆེན་ཞེས་པའི་མཚན་གནས་ཀྱི་ཐོག་མའི་མགོ་འཛུགས་ཡིན་པ་དང་ཡར་སྔོན་གྱི་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་རྗེས་ནས་གཏན་འབེབས་བྱས་པ་ཞིག་རེད།
༣ གསེར་བུམ་དཀྲུགས་འདོན་གྱི་ལམ་ལུགས་དེ་ཕྱི་ལོ ༡༧༩༣ ལོར་མན་ཇུའི་གོང་མ་ཆན་ལུང་གིས “ བོད་ནང་ལུགས་སྲོལ་གསར་འཛུགས་ཀྱི་དོན་ཚན་ཉེན་དགུ ” ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ་གསེར་བུམ་དཀྲུགས་འདོན་གྱི་ལམ་ལུགས་གསར་བའི་སྲོལ་བཏོད། སྲོལ་ཡིག་འདིའི་ཚན་པ་དང་པོའི་ནང་དུ “ གོང་མ་ཆེན་མོས་དགེ་ལུགས་པ་དར་སྤེལ་གཏོང་སླད་ཆེད་དུ་གསེར་བུམ་བསྩལ་ཅིང་། རྗེས་ཕྱོགས་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་གནང་དུས་བསྟན་སྲུང་ཆེན་པོ་བཞི་གདན་དྲངས་ནས་ཡང་སྲིད་ཀྱི་མཚན་དང་སྐྱེས་ལོ་སྐྱེས་ཚེས་བཅས་མན་ཇུའི་ཡི་གེ་དང་རྒྱ་ཡིག བོད་ཡིག་བཅས་གསུམ་གྱིས་བྲིས་ཏེ་གསེར་བུམ་ནང་དུ་འཇོག་དགོས་པ་དང་། དེ་ནས་བླ་ཆེན་ཁག་གིས་ཉིན་བདུན་ལ་གཏད་གཉེར་བྱས་རྗེས། ཧོ་ཐོག་ཐུ་རྣམ་པ་དང་བོད་གཞུགས་ཨམ་བན་བཅས་ཀྱིས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཇོ་བོ་རིན་པོ་ཆེའི་མདུན་དུ་ཟན་སྒྲིལ་མགོ་བཙུགས་ནས་ངོས་འཛིན་གནང་དགོས་ལ། ཏྰ་ལའི་བླ་མ་དང་པཎ་ཆེན་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་གནང་དུས་ཀྱང་། ཁོང་ཚོའི་མཚན་མན་ཇུའི་ཡི་གེ་དང་རྒྱ་ཡིག བོད་ཡིག་བཅས་ཀྱིས་བྲིས་ནས་གོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་བཞིན་འགྲོ་དགོས།” ཞེས་གཏན་འབེབས་གསལ་བོ་བྱས་ཡོད།
༤ རྗེ་ཙོང་ཁ་བས་སྲོལ་བཏོད་པའི་ཆེས་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་དགའ་ལྡན་ཁྲི་བའི་བདག་གཉེར་གྱི་རྣམ་པ་དང་བདག་གཉེར་བྱེད་མཁན།
ང་དང་ཨོ་སི་ཊི་ལི་ཡར་ཡོད་པའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་པ་གནམ་ལོ་ཡག་གཉིས་ཀྱིས་འདིའི་སྐོར་ལ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་སྐབས། ཁོས་བཤད་རྒྱུར “ངས་བལྟས་ན་སྤྲུལ་སྐུ་ངོས་འཛིན་གནང་སྟངས་འདི་ནི་རྗེ་ཙོང་ཁ་བ་ཆེན་མོས་སྲོལ་ཕྱེས་པའི་དགའ་ལྡན་ཁྲི་བར་དཔེར་བྱས་ན་ད་གཟོད་སྤྲུལ་སྐུའི་སྤུས་ཚད་ཇེ་ལེགས་སུ་འགྲོ་ལ། དེ་མཚུངས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ལའང་བྱས་རྗེས་འཇོག་ཐུབ་པར་འདོད། དེ་མིན། སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ཀྱི་སྤུས་ཚད་མི་རབས་རེ་རེ་བཞིན་ཇེ་སྡུག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྣམ་པ་འདི་ཕྱིར་རུ་མངོན་ཚེ་མི་རིང་བར་གཞན་གྱི་ཡིད་ཆེས་ཡོད་ཚད་བརླག་པར་འགྱུར་ངེས། གཞན། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་ཡང་སྲིད་འཕྲོག་རེས་ཀྱི་འཐབ་རྩོད་མགོ་བརྩམས་པ་ནས་བཟུང་སྤྲུལ་སྐུའི་ལམ་ལུགས་ཐུར་ལམ་དུ་གོམ་ཁ་སྤོས་བ་དང་། རིན་པོ་ཆེ་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་ཁ་ཤས་ངོས་འཛིན་གནང་སྟངས་མགོ་ཚུགས་པ་རེད། འདི་ནི་སྤྲུལ་སྐུ་ཡང་སྲིད་ལམ་ལུགས་ལ་ཐེབས་པའི་གནོད་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་རེད། ” ཅེས་དང་། ཁོས་ད་དུང་བཤད་རྒྱུར། “དགེ་ལུགས་པའི་ཆོས་བརྒྱུད་ལྟར་ན་དགའ་ལྡན་ཁྲི་བའི་གོ་གནས་ནི་ཏྰ་ལའི་བླ་མ་ལས་མཐོ་ལ། དེ་ནི་དགའ་ལྡན་ཁྲི་ཐོག་དང་པོ་རྗེ་ཙོང་ཁ་བ་ཆེན་མོའི་ཁྲི་ལ་བཞུགས་མཁན་དང་དེའི་རྒྱུན་འཛིན་ཡིན་པས་རེད། དེ་བཞིན་ལོ་ངོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་གི་ནང་བསྟན་བསླབ་གཉེར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཡོངས་སུ་མཐར་ཕྱིན་པ་དང་ཆོས་བརྒྱུད་ནང་ཁུལ་གྱི་ནང་བསྟན་རྩོད་རྒྱུགས་ཐེངས་བཅུ་གཅིག་བརྒྱུད་མཁན་དག་གི་ཁྲོད་ནས་རྩེ་ཕུད་གཅིག་བྱུང་བ་དེ་ནི་ད་གཟོད་ནང་བསྟན་ཆེས་མཐོའི་བསླབ་གཉེར་མཐར་ཕྱིན་པའི་དགའ་ལྡན་ཁྲི་བ་ཡིན་པས་ཡང་རེད། དེ་མིན་ཆེས་མཐའ་མར་གདམ་གསེས་བྱེད་སྐབས་གལ་ཏེ་རྩེ་ཕུད་ཁ་ཤས་ཐོན་ཚེ། ཁོང་ཚོའི་མིང་ཡིག་རྣམས་རེ་རེ་བཞིན་རང་རང་གི་ཆོས་གོས་ནང་དུ་བཞག་སྟེ་དཔལ་ལྡན་ལྷ་མོར་གཏད་གཉེར་གྱིས་མཆོད་ཁྲིར་སྒོ་ཐེལ་བརྒྱབ་ནས་འཇོག་དགོས་པ་དང་། ཕྱི་ཉིན་སྒོ་འབྱེད་སྐབས་ཁོང་ཚོའི་ནང་གི་མི་གཅིག་གི་ཆོས་གོས་དགའ་ལྡན་ཁྲི་བའི་ཁྲི་ཐོག་ལ་བཞག་ཡོད་པར་བཤད། འདི་ནི་དངོས་ནས་དར་སྤེལ་དུ་གཏོང་དགོས་པའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་རེད། ” ཅེས་བརྗོད།
ངས་བལྟས་ན། དགའ་ལྡན་ཁྲི་བའི་ལམ་ལུགས་དང་ཟུང་འབྲེལ་བྱེད་དགོས་ན། སྤྲུལ་སྐུ་སུ་ཡིན་རུང་ཁོང་ཉིད་སྐུ་དངོས་སུ་བཞུགས་པའི་རིང་ལ་ཐད་ཀར་རང་གི་མཇུག་སྐྱོང་རྒྱུན་འཛིན་པ་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཏེ། ཁོང་སྐུ་དངོས་ཀྱིས་རང་གི་རྒྱུན་འཛིན་པར་སློབ་གསོ་དང་ལམ་སྟོན་བརྒྱུད་དེ་གསོ་སྐྱོང་དང་། འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་ཀུན་ཏུ་འཚམས་ཞུ་གཟིགས་སྐོར་ལ་འཁྲིད་པ། དེ་བཞིན་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅོ་ལྔ་བ་དང་ཆོས་ལུགས་དབུ་ཁྲིད་གཞན་དག་ལ་ཁོ་རང་འཛམ་གླིང་མི་མང་ཀུན་ལ་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་དུ་འཇུག་དགོས།
སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ཀྱི་གནད་དོན་གཙོ་བོ་ནི་བཟང་ཆ་དང་ལེགས་པའི་ཕྱོགས་ཡིན་པས་ལམ་ལུགས་འདི་ནི་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ལ་འབྲེལ་བ་དམ་པོ་ཡོད། དེས་ན་ངས་འདི་ནས་གསལ་བོར་བཤད་རྒྱུ་ཞིག་ནི། སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་འཚོལ་སྟངས་འདི་ལ་བཟང་ཆ་དང་ལེགས་པའི་ཕྱོགས་གང་ཡང་མེད་ཁར་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་སྐྱོན་གྱི་ཆ་མང་པོ་འདུག ལོ་བཅུའི་ཡར་སྔོན་དུ་རྒྱ་གར་བྱང་ཕྱོགས་ངྷ་རམ་ས་ལ་ནས་ང་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་བདེ་སྲུང་བཀའ་བློན་སྟག་ལྷ་ཕུན་ཚོགས་བཀྲ་ཤིས་གཉིས་ཀྱིས་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་སྐོར་ལ་གླེང་སློང་བྱས་པ་ཡིན། དང་ཐོག་ངེད་གཉིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་ནས་མགོ་ཚུགས་ཤིང་། དེ་ནས་ངས་ཁོ་ལ་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་སྐོར་གླེང་དུས། ཁོ་རེ་ཐག་ཆད་ཅིང་ཡིད་སྐྱོ་བའི་ཉམས་འགྱུར་གྱིས་ང་ལ་ལན་ཅི་ཡང་མི་འདེབས་པར་རེ་ཞིག་བསམ་བློ་བཏང་རྗེས་ལག་པ་ཡར་ལ་བཀྱགས་ནས་བཤད་རྒྱུར། དཔེར་ན། འཛུབ་མོ་ལྔ་བོ་འདིའི་འགུལ་སྐྱོད་བར་ནས་འཇིམ་འབག་གམ་རྡོ་བ་སོགས་དངོས་པོ་གང་རུང་ཞིག་ལ་རྩེད་མོ་རྩེ་བ་དང་གཅིག་མཚུངས་རེད། བྱིས་པ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་ནས་བཟུང་། མི་རྒན་པ་རྣམས་ཀྱི་ལག་བར་ནས་རྩེད་མོ་རྩེ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་བཤད་བྱུང་།

སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་འདི་ནི་མིའི་རང་གཤིས་དང་རྒྱབ་འགལ་དུ་སོང་ཞིང་། བྱིས་པའི་གཟུགས་པོ་དང་བསམ་བློ་གཉིས་ཀར་ཐེབས་པའི་མནར་གཅོད་ཅིག་ཀྱང་རེད། རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་དགུ་བ་ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་ཕྱི་ལོ་ ༡༨༠༥ ལོར་ཁམས་འདན་ཆོས་འཁོར་ནས་སྐུ་འཁྲུངས་ཤིང་། དགུང་ལོ་གསུམ་སྟེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༨༠༧ ལོར་ཏྰ་ལའི་བླ་མའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཏེ་ཁམས་ནས་ལྷ་སར་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༨༡༥ ལོའི་ཟླ་དང་པའི་ཚེས་ ༡༦ ཉིན་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལའི་ནང་དུ་གློ་བུར་དུ་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་འདས། དེ་དུས་ཁོང་དགུང་ལོ་བཅུ་གཅིག་ཏག་ཏག་ཡིན་པས་མན་ཇུ་གོང་མ་ཁོང་གི་འདས་རྐྱེན་འདི་ལ་ཡིད་མ་ཆེས་པར་ཚེ་སྨོན་གླིང་ཧུ་ཐོག་ཐུ “ ཏྰ་ལའི་བླ་མའི་དོན་རྐྱེན ” ཐག་གཅོད་པར་བསྐོས་འཇོག་གིས་རྒྱལ་ཚབ་གནང་དུ་བཅུག་པ་རེད། དེ་བཞིན་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བརྒྱད་པ་བསྟན་པའི་དབང་ཕྱུག་ཁོང་ཉིད་དགུང་ལོ་དྲུག་གི་ཐོག་ཁྲི་ལ་བཀོད་ཅིང་དགུང་ལོ་སུམ་ཅུའི་སྟེང་སྙུང་གཞི་ཕོག་སྟེ་རེ་ཞིག་གཟུགས་སྐུའི་བཀོད་པ་ཆོས་དབྱིངས་སུ་འཐིམ་པའི་ཚུལ་བསྟན།
སྤྱི་ཡོངས་ནས་ལོ་ངོ་བརྒྱད་བརྒྱའི་རིང་གི་བཀའ་བརྒྱུད་སྤྲུལ་སྐུ་དང་ལོ་ངོ་སུམ་བརྒྱ་དྲུག་བཅུ་རེ་དགུའི་རིང་གི་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་དངོས་བབ་ལ་བལྟས་ན། མི་སྤྱོད་ལས་འདས་པའི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་འཚོལ་སྟངས་འདིས་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་མི་དམངས་ལ་དཀའ་སྡུག་ཚད་མེད་བཟོས་ཡོད་པ་རེད། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ཆོས་བརྒྱུད་ལྔ་ཡིས་མིའི་རིགས་ལ་བཞག་པའི་བསུབ་ཐབས་མེད་པའི་བྱས་རྗེས་རླབས་ཆེན་དག་ནི་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་ཁས་ལེན་བཞིན་པ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ལམ་ལུགས་འདི་དང་དེ་མིན་གནད་དོན་གཞན་དག་ཁ་ཤས། ད་རུང་ཆོས་ལུགས་དབུ་ཁྲིད་སྐོར་ཞིག་འཇིག་རྟེན་འགྲོ་ལུགས་ལ་རྨོངས་པའི་ཞན་ཆ་ཁག་ཅིག་ནི་ཧ་ཅང་མངོན་གསལ་རེད། དེ་བས་དེ་དག་ངེས་པར་དུ་བཅོས་བསྒྱུར་དང་ཇེ་ལེགས་སུ་གཏོང་དགོས་ལ། དེ་ལྟར་བྱས་ན་ད་གཟོད་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་ཆོས་ལུགས་སོགས་ལས་དོན་གཞན་དག་བོད་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་ཞིང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྱབ་ཁོངས་ནས་ཀྱང་ཀུན་གྱིས་ཁས་ལེན་ཐུབ་པའི་ཚད་ལྡན་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་

Another Han Boss Appointed in Tibet Autonomous Region

Dharamshala: - The Communist Chinese Regime has appointed another Han boss in the so-called Tibet Autonomous Region (TAR). Unlike the former dictator, Zhang Qingli, Chen Quanguo focused on development and stability and made no reference to the political struggle in an account of his speech published Friday in the state controlled media Tibet Daily newspaper.

"With economic development at the heart, with ethnic unity as the guarantee, with improving people's lives as our starting point, we must grasp tightly to development and stability as the two major issues," Chen said in Thursday's speech following his appointment.

The former Han-Boss and communist party chief in the Himalayan region, Zhang, commented on the 2008 peaceful national mass protests in Tibet. He has said that dealing with alleged separatist forces in Tibet is more complicated than fighting the Uighurs in Eastern Turkistan and required a different strategy. "China is locked in a "life-and-death battle" with Tibetans and their supporters," he added.

During his six years of dictatorship power in the region, the region's outgoing highest-ranking Han-official, Zhang, made verbal attacks on the Nobel Peace Laureate, the spiritual leader of Tibet, His Holiness the Dalai Lama. Nearly 300 Tibetans were killed across Tibet as military crackdown escalated. Many people were given harsh prison sentences for their slogans like; "Long Live the Dalai Lama," "We want Freedom in Tibet," "Return the Dalai Lama to Tibet," and "Ensure human rights in Tibet." Many of those who protested were executed.

China has a system without democratic elections at the 21st century, eight more top officials will be appointed with the current Vice-President and Vice-Premier to be the highest next leaders of Red China. Despite the early change in tone, there is no reason to believe the move will herald any major change in China's policies for Tibet, which are set at the highest government levels in Beijing. Still, observers say Chen is an economist who is unlikely to display Zhang's level of ideological zeal.

Zhang, 60, is being moved to another position that official reports did not identify. No reason was given for the move, although Zhang has served five years in the position, roughly a standard term for provincial officials.

Chen is a longtime party official in the eastern province of Henan who last served as governor of Hebei province surrounding Beijing. Like all of Tibet's previous party chiefs, Chen is not Tibetan but another member of China's majority Han ethnic group.

For the Tibetan people, His Holiness the Dalai Lama is the pure spiritual leader after handing over his "legitimate political authority" to their democratically elected leader, Dr. Lobsang Sangay.

Previewing the Policies of the Sangay Administration

By the Editorial Board of The Tibetan Political Review

At his August 8 inauguration as the new Kalon Tripa, Lobsang Sangay gave what was probably his best public speech so far. His words struck a tone that was confident, optimistic, and cognizant of the challenges facing the Tibetan people in the years ahead. His speech also provided a preview of the key policies on which his administration will focus. With some important exceptions, we believe these policies are good ones. We encourage you, our readers, to write in with your own thoughts.

The duties of the Central Tibetan Administration (CTA) can be broadly divided into two areas, internal and external. Internal duties involve administering the Tibetan refugee community, while external duties involve furthering Tibet’s political struggle. Clearly, both are important, although it is possible to take more initiative on internal areas for the simple reason that decisions can be made by the CTA without reference to the position of China.

A FOCUS ON EDUCATION

Sangay stated that his “number one priority” would be in the internal area of education. It is hard to think of a more important long-term goal. Education is the most critical component in a society’s improvement of its human capital, without which little else is possible.

It is now going to be up to whoever Sangay appoints as Sherig Kalon (Education Minister) to implement an agenda of specific reforms to the Tibetan education system in exile. As with any program of reforms, one must first ask: what is the goal? In our view, the goal should be a new generation of graduates who are grounded in Tibetan culture, able to compete internationally, and able to understand both the reality in Tibet and the language and mentality of the Chinese.

Taking this goal as the starting point, we suggest that the reforms include focusing on: ways to advance creativity and leadership, more support for higher education like university and professional school, and using technology to ensure that Tibetan graduates can compete on the global playing field.

Additionally, reforms should include providing Tibetan students the option of deepening their knowledge of the Chinese language, given the need to understand one’s opponent. Focusing resources in this field could also have the benefit of providing employment as teachers for some of the Tibetans who have recently fled Tibet. Such new refugees often have a good knowledge of Chinese and the reality in Tibet. These new refugees also sometimes have trouble settling into refugee life in India. They should be seen as the valuable resources they are (while maintaining supervision of all teachers, to ensure that what is being taught is appropriate).

IDEAS NEEDING SHAPE: MORE PROFESSIONALS AND “SISTER SHICHAKS”

A related goal is Sangay’s statement that he will “strive to reach 10,000 professionals”. Presumably, Sangay has a plan to accomplish this (likely involving analogies to the Jewish and Armenian experience). One also expects that this number is based on a concrete projection, rather than being the sort of aspirational target that one used to find in Soviet five-year plans.

Everyone will agree that it would be valuable to have 10,000 professionals in the exile community. And even partial success will be beneficial. The question is how to get there. Right now, we must suspend judgment until Sangay is able to present his plan to do so.

Sangay also proposes setting up “sister shichaks” to strengthen solidarity between Tibetans in India and the West. The problem this presumably intends to address is economic development in the shichaks (settlements). This is an interesting idea that will depend primarily on implementation and participation. It may require arm-twisting of the Tibetan communities in the West, including their leadership, as well as the Chitues (Members of Parliament) and Dhonchoes (Representatives) for North America and Europe.

TWO PROMISING NEW INSTITUTIONS...

Sangay proposes the creation of two new institutions: Tibet Corps and the Tibet Policy Institute. We have already written about our enthusiasm for Tibet Corps, mirroring as it does something we wrote about last year.

Tibet Policy Institute is also a good idea. Sangay suggests that it will be an “intellectual platform to envision, develop, and execute policies that will strengthen Tibet.” Generally, it is always positive to inject rationality, deliberation, and expertise into policy-making. We imagine that this Institute will function as a think tank. However, it should avoid acting as an extra-governmental authority to “execute” policies, since democratic accountability must remain with the elected leadership. Likewise, its work must remain transparent.

Additionally, Sangay suggests the Institute will focus on work on “strengthen[ing] Tibet” rather than the exile community. However, a policy-based think tank would also be useful for the internal policies of the CTA’s administration of the refugee community, and far more possible to implement than in Tibet. One therefore hopes that this Institute would also cover policies in exile.

...BUT THE SAME OLD MIDDLE WAY?

Based on Sangay’s speech and his recent op-ed in the New York Times, he will be promoting the Middle Way policy in a slightly new way. Specifically, Sangay’s use of the phrase “win-win” is important.

Although the concept of “win-win” is at the heart of the existing Middle Way policy as first elaborated by His Holiness the Dalai Lama, this specific phrase has a different intellectual history. It is one of the concepts taught at Harvard Law School’s Program on Negotiation. For example, Harvard law professor Bob Bordone has written on using “win-win” to turn zero-sum, confrontational situations into value-enhancing propositions through cooperation.

In this sense, one can see Sangay’s attempt to give academic backing to the Middle Way policy, based on what he studied at Harvard. Sangay is doubling down on the Middle Way’s attempt to convince the Chinese government – and possibly the Chinese people – that it is in their best interest to grant Tibetans autonomy.

The problem with this approach is that any workable win-win arrangement seeks to develop a value-enhancing proposition to break a stalemate. However, the flaw that has prevented the Middle Way policy from succeeding is that the Chinese side does not see value in the proposition the Tibetan side is offering. Or, at least, the Chinese side sees the possible value as substantially outweighed by the definite risks.

It is always hard to convince someone that you know what is in their interest better than they do, regardless of whether you have studied negotiation in the classroom. In fact, the Chinese government’s attitude is that the “Tibet problem” is already on its way to being solved. This is described in a 2006 article entitled Independence as Tibet’s Only Option: Why the Middle Path is a Dead End:

"In Beijing’s eyes, the Tibet issue will cease to exist once there are enough Chinese living in Tibet to eliminate any chance of a break-away. Looking throughout China’s long history, it used the same strategy against the Manchus, the Mongols, the Uighurs, and many smaller nations or groups whose names are hardly remembered anymore. Why should we expect that in Tibet alone, the Chinese will abandon this time-tested strategy, step back, and give Tibetans the ability to protect our national identity?”

Even Samdhong Rinpoche, one of the strongest proponents of the Middle Way, has implicitly agreed that the Middle Way policy is at a stalemate. In a recent interview with TPR, he stated: “sooner or later a sensible leadership of PRC shall have to accept and find resolution to the Tibet issue”. Rinpoche implicitly acknowledges that the current Chinese leadership will not accept the Middle Way proposition, nor is it possible to know when these conditions will change.

At its heart, therefore, Sangay’s “win-win” phrase represents an attempt to refresh the Middle Way policy by wrapping it in new language. Certainly it makes the policy even clearer, and even more likely garner rhetorical support in the West. Unfortunately, for reasons beyond Sangay’s control, the Middle Way policy remains in a stalemate.

All Tibetans should discuss what “Plan B” will look like.

HIS HOLINESS’S RETURN TO TIBET?

On a related note, Sangay has repeatedly called for His Holiness’s return to Tibet, which he lists along with – but distinct from – his other stated goal of restoring “freedom” (which is undefined) in Tibet.

His Holiness’s return to Tibet is a goal that Tibetans everywhere fervently desire. It is a constant refrain in protests in Tibet. Interestingly, it was the theme of a song by Skylar Grey (entitled “Coming Home”) dedicated at His Holiness’s July 2011 speech at the U.S. Capitol. Even more interestingly, His Holiness’s return to Tibet is also technically compatible with official Chinese policy; a Xinhua article a few days before His Holiness’s 76th birthday even mentioned Mao’s wish that His Holiness return.

Now that His Holiness has removed himself from any formal role within the Tibetan government-in-exile and is a private citizen, it remains to be seen what developments – however unlikely – there might be in this issue.

A GLIMMER OF HOPE?

Although we believe that Sangay’s “win-win” approach to China is likely to remain stalemated, there is a glimmer of hope that shines elsewhere in his speech. Sangay throws his weight behind the Lhakar noncooperation movement that started in Tibet and has been heavily promoted by Students for a Free Tibet (SFT).

This movement is incredibly promising, and it is good that the CTA will now support it. Change in Tibet will ultimately depend on empowering and supporting Tibetans inside Tibet. The Lhakar movement aims to do just that, and has the potential to develop into a truly Ghandian active nonviolence movement.

A CALL FOR YOUR IDEAS

As shown above, there is much work to be done by the incoming administration. As the new Kalon Tripa said, this is “no time for simply criticism and cynicism.” We agree. We have set out some of our reactions and thoughts, although in the interest of brevity we have cut some details.

We strongly encourage all our readers to send in your own thoughts in the form of letters and articles. One reader already submitted an interesting article discussing the need to ensure the CTA’s financial viability. How would you like to contribute to this important discussion?

This article has been submitted by the Editorial Board of the Tibetan Political Review

The views expressed in this piece are that of the author and the publication of the piece on this website does not necessarily reflect their endorsement by the website.

Indira Gandhi National Open University to Honour His Holiness the Dalai Lama with Doctorate

DHARAMSALA, India: The Indira Gandhi National Open University (IGNOU) will confer an honorary doctor of letters degree on His Holiness the Dalai Lama at its 24th convocation on 5 September, the university said.

"His Holiness the Dalai Lama will be awarded the degree of doctor of letters (Honoris Causa)," a report in the university's website said.

Mr Tenzin Taklha, Joint Secretary at the Office of His Holiness the Dalai Lama in Dharamsala, said, “His Holiness the Dalai Lama will accept the honourary doctorate to be conferred by IGNOU on 5 September.”

Dr. D. Purandeswari, Minister of State for Ministry of Human Resource and Development (MHRD) and Mr. E. Ahamed, Minister of State (MOS) for Ministry of External Affairs and MHRD have conveyed their consent as chief guests.

A total of 1,04,168 students from across India will receive their degrees on the occasion.

ཨ་རུ་ཎ་ཅལ་གྱི་བོད་མི་ཚོས་རེ་བ་འདི་ལྟར་རྒྱག་གི་འདུག

ཨ་རུ་ཎ་ཅལ་གྱི་བོད་མི་ཆིག་སྟོང་ཁེ་ཎ་ཌར་ལེན་རྒྱུའི་ལས་གཞི་འགྲོ་བཞིན་པའི་སྐབས་འདིར། གསར་འགོད་པས་ཏེ་ཛི་དང་མེའོ། བསྟན་འཛིན་སྒང་བཅས་ཀྱི་མི་སྣ་གསུམ་ལ་བཅར་འདྲི་ཞུས་ཏེ། ས་གནས་ཀྱི་གནས་སྟངས་དང་མང་ཚོགས་ཀྱི་མངོན་འདོད་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱས་ཡོད།

ཁེ་ཎ་ཌའི་གཞུང་གིས་རྒྱ་གར་བྱང་ཤར་ཨ་རུ་ཎ་ཅལ་གྱི་བོད་མི་ ༡༠༠༠ ཁེ་ཎ་ཌར་འཐེན་རྒྱུའི་ཐག་གཅོད་བྱུང་ཡོད་པ་ལྟར། ཉེ་བའི་ཟླ་ཤས་གོང་ཁེ་ཎ་ཌ་གཞུང་དང་ཡུལ་དེའི་བོད་རིགས་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པའི་འཐུས་མི་གཉིས། ཨ་རུ་ཎ་ཅལ་བོད་མིའི་གཞིས་ཆགས་ཁག་ཏུ་བསྐྱོད་དེ་གཞིས་སྤོའི་ལས་འཆར་སྐོར་མང་ཚོགས་ལ་ངོ་སྤྲོད་གནང་སྟེ། ཁྱིམ་མི་ཁ་བྲལ་དུ་མི་འགྲོ་ཆེད་ཁྱིམ་ཚང་ཧྲིལ་པོ་གྱེས་ཏེ་འཐེན་རྒྱུའི་ཐག་གཅོད་བྱུང་ཡོད་པ་མ་ཟད། ལས་འཆར་དེ་མ་འོངས་པའི་ཟླ་ ༣ ནང་དངོས་སུ་ལག་བསྟར་བྱ་འཆར་ཡོད་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད་འདུག འོན་ཀྱང་ས་གནས་མང་ཚོགས་ཀྱིས་ཁྱིམ་ཚང་རེ་ནས་མི་གཅིག་རེ་འཐེན་ཐུབ་རྒྱུར་རེ་བ་ཆེན་པོ་རྒྱག་གི་ཡོད་པ་དང་། མི་མང་གི་བསམ་ཚུལ་དེ་གཞིས་མགོ་དང་བོད་གཞུང་ནང་སྲིད། ཁེ་ཎ་ཌའི་ཆེད་གཏོང་འཐུས་མི་བཅས་ལ་སྙན་སེང་ཞུས་ཡོད་འདུག

འདི་གའི་གསར་འགོད་པས་མེའོ་ཆོས་འཕེལ་གླིང་མཉམ་འབྲེལ་ཚོགས་གཙོ་སྐུ་ཞབས་རིག་འཛིན་རྡོ་རྗེ་ལགས་སུ་བཅར་འདྲི་ཞུས་དོན་ལྟར་ན། ཟླ་ཤས་གོང་ཁེ་ཎ་ཌའི་གཞུང་གི་ལས་བྱེད་ཅིག་དང་བོད་རིགས་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པའི་འཐུས་མི་གཉིས། ཨ་རུ་ཎ་ཅལ་མེའོ་དང་ཏེ་ཛུ་གཞིས་ཆགས་གཉིས་སུ་སྐོར་སྐྱོད་བྱས་ཏེ། ས་གནས་མི་མང་ལ་ཚོགས་འདུ་སྐོང་སྐབས་མང་ཚོགས་ཀྱིས་ཁ་ཎ་ཌའི་གཞུང་གིས་ཨ་རུ་ཎ་ཅལ་གཞིས་ཆགས་ཁག་ ༣ གྱི་ཁྱིམ་ཚང་རེ་ནས་མི་ ༡ རེ་ལེན་རྒྱུར་འབོད་སྐུལ་ཞུས་འདུག་ཀྱང་། འཐུས་མི་གཉིས་ཀྱིས་ཁེ་ཎ་ཌའི་གཞུང་གིས་བོད་མི་གཞིས་སྤོའི་ལས་འཆར་ཆ་ཚང་བཟོས་ཟིན་ཡོད་ལུགས་དང་། མི་ཚང་ཧྲིལ་བོ་མ་འཐེན་ན་མ་འོངས་པར་ཁེ་ཎ་ཌའི་གཞུང་ལ་དཀའ་ངལ་འཕྲད་ཀྱི་ཡིན་ཚུལ། ཁྱིམ་མི་ཁ་བྲལ་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ཁེ་ཎ་ཌ་གཞུང་གི་སྲིད་བྱུས་དང་མཐུན་གྱི་མེད་ལུགས་སོགས་བརྗོད་འདུག

མེའོ་གཞིས་ཆགས་ནང་མི་ཚང་ ༥༠༠ དང་གཞིས་མི་ ༣༠༠༠ ཙམ་ཡོད་འདུག་ལ། ཁྱིམ་ཚང་ཕལ་ཆེ་བར་ནང་མི་ ༦ ནས་ ༧ དང་། གཞིས་གྲོང་ཁག་ཅིག་ལ་ནང་མི་ ༡༡ ཅན་ཡང་ཡོད་འདུག དེའི་ཐད་རིག་འཛིན་རྡོ་རྗེ་ལགས་ཀྱིས་བརྗོད་དོན། “ གལ་སྲིད། ནང་མི་ལྟར་འདེམས་སྒྲུག་བྱས་ཏེ། ནང་མི་ ༡༡ ཅན་ཞིག་ལ་རྒྱན་ཐོབ་ན། ང་ཚོའི་ཐོབ་ཐང་ཉུང་དུ་འགྲོ་བ་རེད། མེའོ་གཞིས་ཆགས་གཅིག་པུར་གཞིས་གྲོང་ ༥ དང་གཞིས་གྲོང་རེར་མི་ ༥༠༠ ལྷག་ཡོད་དུས། གཞིས་གྲོང་ ༡ ལ་མ་གཏོགས་གོ་སྐབས་རག་ཐབས་ཡོད་པ་མ་རེད་ཅེས་ ” བརྗོད་བྱུང་།

རིག་འཛིན་རྡོ་རྗེ་ལགས་ཀྱིས་མེའོ་གཞིས་ཆགས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་སྐོར་བརྗོད་རྒྱུར། “འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་སྐྱོ་བའི་དབང་གིས་བྱིས་པ་མང་ཆེ་བ་མཐོ་སློབ་ཏུ་བསྐྱོད་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པ་དང་། ཕོ་མང་ཆེ་བ་རྒྱ་གར་དམག་ཁོངས་སུ་འཛུལ་བཞིན་ཡོད་སྟབས། ད་ཆར་མེའོ་གཞིས་ཆགས་གཅིག་པུར་བོད་པའི་དམག་མི་ ༣༠༠ ལྷག་ཡོད་འདུག མང་ཚོགས་ལ་འཐུང་ཆུའི་དཀལ་ངལ་འཕྲད་དེ། ཉིན་གཉིས་རེ་ནང་ཁྱིམ་ཚང་རེར་ཆུ་ལེ་ཁྲིར་ (litre) ༢༥ ལས་རག་གི་མེད་པ་དང་། གྱོན་ཆས་རིགས་བཀྲུ་བར་སྤྱི་ལེ་ ༣ གྱི་སར་ཡོད་པའི་གཙང་པོའི་ཁར་འགྲོ་དགོས་ཀྱི་ཡོད་འདུག འདིའི་སྐོར་ལ་རིག་འཛིན་ལགས་ཀྱིས “ཕྱི་རྒྱལ་དང་རྒྱ་བལ་ཁུལ་དུ་བཞུགས་མཁན་བོད་རིགས་ལྷག་བསམ་ཅན་ཚོས་མེའོ་གཞིས་ཆགས་ཀྱི་མི་ཚང་རེ་ལ་ཆུ་གསོག་སྣོད་ (Tank)རེ་གནང་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། ཆར་དུས་སྐབས་ཆུ་གསོག་འཇོག་གང་འཚམ་ཐུབ་པ་རེད། ང་རང་ལ་མཚོན་ན་གཞིས་ཆགས་འདིའི་ནང་གི་མཐུན་རྐྱེན་འཛོམས་ཤོས་གྲས་ཡིན་པའི་ཁུལ་རེད། འོན་ཀྱང་། སྐབས་ཤིག་ང་ལྷོ་ཕྱོགས་བྷེལ་ཀོབ་གཞིས་ཆགས་སུ་ཕྱིན་པ་ཡིན། ངའི་ཁང་པ་བྷེལ་ཀོབ་གཞིས་ཆགས་ཀྱི་མི་ཚང་ཞིག་གི་སྒོ་ཆེན་གྱི་རིན་གོང་ཡང་མི་འདུག” ཅེས་བརྗོད་བྱུང་།


ཏེ་ཛི་དར་རྒྱས་གླིང་གཞིས་ཆགས་ཀྱི་མཉམ་འབྲེལ་འགན་འཛིན་བློ་བཟང་ལགས་སུ་བཅར་འདྲི་ཞུས་པར། “ ང་རང་ཉེ་ཆར་བོད་ལ་གཉེན་འཕྲད་དུ་ཕྱིན་ཏེ་ཕྱིར་ལོག་མ་ཐག་ཡིན། ཞིབ་ཕྲའི་གནས་ཚུལ་ཤེས་ཀྱི་མེད། སྤྱིར་ཏེ་ཛི་གཞིས་ཆགས་ལ་ཁྱིམ་ཚང་ ༣༧༢ དང་གཞིས་མི་ ༢༨༠༠ ཙམ་ཡོད། ཉེ་ལམ་གཞིས་ཆགས་ནང་ཚོགས་འདུ་ཚོགས་ཏེ་མི་ཚང་རེ་ནས་མི་གཅིག་རེ་འཐེན་དགོས་པའི་རེ་འདུན་ཞུས་ཀྱང་ཕར་ཕྱོགས་ནས་ངོས་ལེན་གནང་མི་འདུག མང་ཚོགས་ཀྱིས་ད་དུང་རེ་བ་ཆེན་པོ་རྒྱག་གི་འདུག ང་ཚོའི་གཞིས་ཆགས་ས་བབ་དམའ་བོ་ཡིན་སྟབས་ལོ་ཏོག་ག་རེ་བཏབ་ཀྱང་སྨིན་གྱི་ཡོད་མོད། ཞང་ས་ཆུང་བའི་དབང་གིས་རང་ལ་ཟ་རྒྱུ་ཙམ་ལས་གཞན་ལ་བཙོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་མ་རེད། གཞིས་ཆགས་ཀྱི་འཚོ་བ་གཙོ་བོ་ཞོག་ཁོག་དང་འབྲས། སྔོ་ཚལ་རིགས་ལ་བརྟེན་ཡོད། གཞིས་ཆགས་ས་ཆ་ཁུག་ཀྱོག་ཡིན་པ་དང་། ལམ་ཁ་ཡག་པོ་མེད་པ། ཆུ་གློག་དཀོན་པ། ཡུལ་མི་དང་ས་ཆུའི་བདག་དབང་ཐོག་རྩོད་རྙོག་ཡོད་སྟབས་ཡུལ་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་འདུག་ཅེས་ ” ཞེས་བརྗོད་སོང་།

བསྟན་འཛིན་སྒང་གཞིས་ཆགས་ཀྱི་མཉམ་འབྲེལ་དྲུང་ཆེ་བསྟན་འཛིན་རིག་བཟང་ལགས་སུ་བཅར་འདྲི་ཞུས་པར། “ལས་གཞི་དེ་མ་འོངས་པའི་ཟླ་གསུམ་ནང་ལག་བསྟར་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་ས་རེད། བསྟན་འཛིན་སྒང་གཞིས་ཆགས་ནང་འབུམ་སྡེ་ལ་ཁ་ཐོར་མི་མང་དང་མོན་རྟ་དབང་བཅས་ཀྱང་ཚུད་ཀྱི་ཡོད། ཁྱོན་སྡོམ་མི་ཚང་ ༢༥༠ དང་གཞིས་མི་ ༡༦༠༠ ཙམ་ཡོད་པ་རེད། ང་ཚོར་ཡིག་ཆ་མེད་པ་དང་ལམ་ཁ་ཡག་པོ་མེད་པ། གློག་དང་དྲ་རྒྱའི་དཀའ་ངལ་སོགས་འཕྲད་ཀྱི་འདུག་ལ། ཡུལ་མི་མོན་པ་ཚོས་ཀྱང་ས་ཆའི་བདག་དབང་ཐོག་རྟག་པར་སུན་པོ་བཟོ་བཞིན་ཡོད། དེ་བཞིན། ང་ཚོས་བཏབ་པའི་ལོ་ཏོག་དེ་ཁྲོམ་ལ་བཙོང་དུ་སོང་ན་རི་སྒང་བརྒྱུད་དེ་ལེ་བར་ ༢༠༠ ལྷག་འགྲོ་དགོས། རླངས་འཁོར་གླས་ན་ཧིན་སྒོར་ ༧༠༠༠ ཙམ་སྤྲོད་དགོས་དུས་ཁེ་སྤོག་ཡོད་པ་མ་རེད། འཚོ་བའི་དཀའ་ངལ་དེའི་དབང་གིས་བསྟན་འཛིན་སྒང་གཞིས་ཆགས་ནང་མཐོ་རིམ་སློབ་སྦྱོང་ཐོན་མཁན་ཧ་ཅང་ཉུང་ཉུང་རེད། གཞུང་ཞབས་ཁོངས་འཛུལ་མཁན་ཡང་རེ་ཟུང་ལས་ཡོད་པ་མ་རེད། བུ་མང་ཆེ་བ་འཛིན་རིམ་བདུན་པ་བརྒྱད་པ་ནས་དམག་མིར་ཞུགས་ཀྱི་ཡོད། ” ཅེས་བརྗོད་བྱུང་།

ལས་གཞི་འདི་ཁེ་ན་ཌའི་གཞུང་དང་ཁེ་ན་ཌའི་བོད་རིགས་སྤྱི་འཐུན་ཚོགས་པ། བྱང་ཨ་རིའི་སྐུ་ཚབ་དོན་བཅོད་བཅས་ཀྱིས་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ལག་བསྟར་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཁེ་ཎ་ཌར་འགྲོ་མིའི་འོས་ཆོས་སུ་རང་བཙན་ལག་དེབ་ཡོད་ཐོག བོད་མི་དེ་ ༢༠༡༠ ཕྱི་ཟླ་ ༡༢ ཚེས་ ༡༨ སྔོན་ཨ་རུ་ཎ་ཅལ་དུ་ཡོད་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་འདུག ཨ་རུ་ཎ་ཅལ་མངའ་སྡེ་ནི་རྒྱ་གར་བྱང་ཤར་བོད་དང་ས་འབྲེལ་ཡིན་ཞིང་། མངའ་སྡེ་དེའི་འོག་བོད་མིའི་གཞིས་ཆགས་ཆེ་ཁག་ ༣ ཡོད་པ་དག་ནི། འབུམ་སྡེ་ལ་བསྟན་འཛིན་སྒང་དང་། མེའོ་ཆོས་འཕེལ་གླིང་། ཏེ་ཛི་དར་རྒྱས་གླིང་བཅས་ཡིན་ལ། གཞན་མོན་རྟ་དབང་དང་ཊི་ཀྲེང་སོགས་ཁ་འཐོར་ཁག་ཅིག་ཀྱང་ཡོད།

༸གོང་ས་༸སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་དྲན་ཤེས་སྐོར་གྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་མཇུག་བསྡོམས་མཛད་སྒོར་བཀའ་སློབ་སྩལ་བ།

༸གོང་ས་༸སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་དྲན་ཤེས་སྐོར་གྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་མཇུག་བསྡོམས་མཛད་སྒོར་བཀའ་སློབ་སྩལ་བ།

༄༅། །ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ ཟླ་ ༨ ཚེས་ ༢༡ ཉིན་གྱི་ཇར་མན་གྲོང་ཁྱེར་ཧམ་བྷག་(Hamburg) ནང་སྔ་དྲོ་ཐོག་མར་༸གོང་ས་མཆོག་གིས་གསར་འགོད་པ་ཁག་གཅིག་ལ་འགྲོ་བ་མིའི་རིན་ཐང་དང་ཆོས་ལུགས་མཐུན་སྒྲིལ་གོང་འཕེལ་གཏོང་རྒྱུའི་མཛད་ཁུར་གཉིས་ཀྱི་སྐོར་བཀའ་སློབ་སྩལ། སྐབས་དེར་ཉེ་ལམ་བོད་ནང་བྱུང་བའི་དོན་རྐྱེན་ཐོག་ཐུགས་ཕམ་བྱུང་ཡོད་ཚུལ་བཀའ་སྩལ་བ་དང་སྦྲགས་གཞིས་ལུས་རྒྱ་ཆེའི་མང་ཚོགས་རྣམས་བོད་ནང་འུ་ཐུག་ཐབས་ཟད་ཀྱི་གནས་སྟངས་འོག་ཡོད་བཞིན་དུ་འཚེ་བ་མེད་པའི་ལམ་ལ་འཇུག་པ་དེར་བསྔགས་བརྗོད་མཛད།
ཕྱི་ཚེས་ ༡༨ ནས་ ༢༡ བཅས་ཉིན་གྲངས་བཞིའི་རིང་ཇར་མན་གྲོང་ཁྱེར་ཧམ་བྷག་ནང་དྲན་པ་ཉེར་བཞག་ཐོག་བློ་སྦྱོང་གི་ཉམས་ལེན་བྱེད་ཚུལ་སྐོར་གྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་མཇུག་བསྡོམས་མཛད་སྒོར་༸གོང་ས་མཆོག་ལ་ཇི་ལྟར་གསོལ་འདེབས་ཞུ་དོན་ལྟར་བཀའ་བཞེས་བཟང་པོ་ཐོབ་སྟེ་ཆིབས་སྒྱུར་བཀའ་དྲིན་བསྐྱངས། ལྷན་ཚོགས་དེར་སྨན་པ་དང་སེམས་ཁམས་རིག་པ་བ། དེ་བཞིན་ཤེས་ཡོན་ཅན་བཅས་ཁྱོན་མི་གྲངས་ ༣༠ བརྒལ་བས་མཉམ་ཞུགས་གནང་ཡོད། སྐབས་དེར་༸གོང་ས་མཆོག་གིས་ནང་ཆོས་ནས་གསུངས་པའི་དྲན་པ་ཉེར་བཞག་ཐོག་ནས་བློ་སྦྱོང་ཚུལ་སྐོར་བཀའ་སློབ་སྩལ་དོན།
དྲན་ཤེས་བརྗོད་སྐབས་ནང་ཆོས་ནས་གསུངས་པའི་ཉམས་ལེན་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་མིན། ང་ཚོའི་ཉིན་རེའི་འཚོ་བ་དང་འབྲེལ་བའི་ལས་དོན་འདྲ་མིན་ཐོག་ལའང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད། འདས་པའི་ལོ་བཅུའམ་ཉི་ཤུ་ཙམ་གྱི་ནང་སེམས་དང་སེམས་ཚོར་ཐོག་དོ་སྣང་བྱེད་མཁན་ཚན་རིག་པ་ཙམ་མིན་པར་སྨན་པའི་ཚན་རིག་པ་དེ་འདྲའང་ཇེ་མང་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། སྤྱིར་སེམས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་བརྗོད་སྐབས་མིག་གིས་དངོས་སུ་མཐོང་རྒྱུ་མེད་ནའང་གང་ཟག་སྒེར་དང་ནང་མི། སྤྱི་ཚོགས་བཅས་ཀྱི་བདེ་སྡུག་ལ་དངོས་སུ་ཕན་གནོད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད། སེམས་ནི་ང་ཚོར་ཞི་བདེ་དང་རྙོག་གྲ་བཟོ་མཁན་གཉིས་ཀ་ཆགས་ཡོད། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དཔྱད་པ་བྱེད་དགོས་པ་གསུངས་ཡོད།
ཡུལ་ལ་དཔྱད་པ་བྱེད་པར་སེམས་མ་འཁྲུག་པ་ཞི་བར་གནས་དགོས། དྲན་ཤེས་སྐབས་ཆུ་ཚོད་ ༢༤ རིང་རང་གི་བློ་ལ་བྱ་ར་བྱེད་རྒྱུ་ཙམ་མ་ཟད། རྨི་ལམ་ཚུན་ཆད་ལའང་སོ་སོའི་སེམས་ལ་དྲན་ཤེས་ཐོག་བག་ཡོད་བརྟེན་ཐུབ་པ་དགོས། དྲན་ཤེས་ཀྱི་བློ་ཐོག་མར་སྦྱོང་སྐབས་ཡུལ་གཅིག་ལ་དམིགས་ཏེ་རང་གི་དབུགས་དབྱུང་རྔུབ་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས། དེ་འདྲ་བྱས་ཚེ་སེམས་ལྷོད་བབ་ཡོང་རྒྱུ་རེད་ཅེས་བཀའ་སྩལ།
དེ་རྗེས་བགྲོ་གླེང་སྐབས་༸གོང་ས་མཆོག་གིས་དེང་སྐབས་ཤེས་ཡོན་ལམ་ལུགས་གཞི་བཅོལ་ས་དེ་ཕྱི་དངོས་པོའི་གནས་སྟངས་གཙོ་བཟུང་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་ཤེས་གསལ་རེད། ལོ་ངོ་སྟོང་ཙམ་གྱི་སྔོན་དུ་ཤེས་ཡོན་སྒྲིག་འཛུགས་ཐོག་མར་འགོ་འཛུགས་སྐབས་ནང་གི་རིན་ཐང་དང་འབྲེལ་བའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་རྒྱག་རྒྱུའི་འགན་དེ་ཡེ་ཤུའི་ལྷ་ཁང་གིས་འཁྱེར་བཞིན་ཡོད། དེང་སྐབས་ཤེས་ཡོན་ལམ་ལུགས་ནང་གཙོ་བོ་ཀླད་པའི་རྣམ་དཔྱོད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུར་དམིགས་བཞིན་ཡོད། བུ་བཅོལ་ཁང་ནས་མཐོ་སློབ་བར་ཆོས་ལུགས་རིས་མེད་ལ་གཞི་བཅོལ་བའི་ནང་གི་རིན་ཐང་གོང་མཐོར་ཇི་འདྲ་གཏོང་དགོས་མིན་ཐོག་སློབ་ཚན་གཏན་འབེབས་བྱ་རྒྱུའི་ཐོག་ང་ཚོས་བསམ་བློ་ནན་པོ་ཞིག་བཏང་སྟེ་ཉམས་ཞིབ་བྱེད་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་ཆགས་ཡོད། དཀོན་མཆོག་དང་དགེ་སྡིག་སྐད་ཆ་གང་ཡང་ཤོད་ཀྱི་མེད། དེང་སྐབས་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་དང་བརྙན་འཕྲིན། རླུང་འཕྲིན་ཁག་ཚང་མའི་ནང་ཚོང་དང་དངུལ་གྱི་སྐད་ཆ་ཁོ་ན་བཤད་པ་མ་གཏོགས། ནང་གི་རིན་ཐང་དང་འབྲེལ་བའི་སྐད་ཆ་ཤོད་མཁན་ཉུང་ཉུང་རེད། མཐར་ཐུག་གི་བདེ་བ་དེ་ང་ཚོའི་རྒྱུད་ལ་ཡོད། དཔལ་འབྱོར་དང་དངུལ་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན་ནའང་མཐར་ཐུག་གི་བདེ་བ་སྤྲོད་མི་ཐུབ་ཅེས་བཀའ་སློབ་སྩལ།
ཐེངས་འདི་ལྷན་ཚོགས་གོ་སྒྲིག་གནང་མཁན་ནི་ཧམ་བྷག་ནང་པའི་གཙུག་ལག་གྲྭའི་ནང་ཆོས་སློབ་གཉེར་ཁང་དང་བོད་ཀྱི་ཚོགས་པ་བཅས་གཉིས་ཀྱིས་ཟུང་འབྲེལ་ཐོག་ཞུས་པ་ཡིན་འདུག ཉིན་འདིའི་གུང་ལྗགས་སྨིན་གྲུབ་བསྟུན་༸གོང་ས་མཆོག་གིས་ཧམ་བྷག་ནང་པའི་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭའི་ལས་བྱེད་དང་སྦྱིན་བདག་ཁག་གཅིག་ལ་མཇལ་ཁ་སྩོལ་སྐབས་ཁོང་ཚོའི་ལས་དོན་ལ་བསྔགས་བརྗོད་མཛད།
བོད་ཀྱི་ཚོགས་པ་དེ་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༧ ལོར་རྒྱལ་ས་ཧམ་བྷག་ཏུ་གསར་འཛུགས་གནང་བ་ཞིག་དང་ཚོགས་པ་དེས་བོད་ཀྱི་ཐུན་མིན་ནང་ཆོས་སློབ་གཟོ་སྐྲུན་ཡོད་ལ་ཧམ་བྷག་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭའི་ནང་ཆོས་སློབ་གཉེར་ཁང་དེ་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༧ ལོར་གསར་འཛུགས་ཀྱིས་ནང་ཆོས་ལ་ཉམས་ཞིབ་དང་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་ལས་གཞི་སྤེལ་བཞིན་པ་མ་ཟད། ནང་ཆོས་སློབ་གཉེར་བྱེད་མཁན་རྣམས་ལ་ཕྱག་འཁྱེར་ཡང་གནང་བཞིན་འདུག་པ་བཅས།།

བོད་དུ་འཛིན་པའི་ཀྲུང་གོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་སྲིད་ཇུས་གླེང་བ།

སྐལ་བཟང་དབང་འདུས་ཀྱིས་བརྩམས། བསོད་ནམས་བཟང་པོས་བསྒྱུར།



གླེང་བརྗོད།

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠ ཟླ་ ༡༠ ཚེས་ ༡༩ ནས་ ༢༥ བར། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་(བོད་ས་ཡོངས་ནས་དམའ་རིམ་སློབ་གྲྭ་ཡན་དུ་སློབ་ཁྲིད་བརྒྱུད་ལམ་ལ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་སྤྱོད་མཁན་ས་ཁུལ་འདི་ཁོ་ན་ཡིན་)སློབ་གྲྭ་ཁག་དྲུག་གི་སློབ་ཕྲུག་སྟོང་ཕྲག་མང་པོས། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༥ ནང་ཚུད་དུ་སློབ་ཁྲིད་བརྒྱུད་ལམ་ལ་རྒྱའི་སྐད་ཡིག་འཇོག་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་འཐེན་པར་ཞི་བའི་ངོ་རྒོལ་བྱས་ཡོད། དེས་རྒྱ་ནག་ནང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་སྲིད་བྱུས་ནི་ཆེས་དཀའ་རྙོག་ཅན་གྱི་གནད་དོན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། རིག་གཞུང་སྣ་མང་ལྡན་པའི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ནང་། མི་རིགས་ཁག་གི་རིག་གནས་རང་སྐྱོང་དང་རིག་གནས་གཅིག་དབང་གཅིག་སྡུད་བྱེད་པའི་གནས་བབ་གཉིས་བར་འགལ་ཟླ་ཅི་ཙམ་ཡོད་མེད་ལ་ཚོད་བགམ་དང་། རིག་གནས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་གོང་འཕེལ་གཏོང་བར་སློབ་གསོའི་ལམ་ལུགས་ལ་གལ་གནད་ཅི་ཙམ་ཡོད་མེད་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད།

ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ནི་མི་རིགས་ ༥༦ ལས་གྲུབ་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཅིང་། ཧན་མི་རིགས་གཅིག་པུས་ཀྲུང་གོའི་མི་འབོར་སྤྱིའི་བརྒྱ་ཆ་ ༩༡ ། ༥༩ ཙམ་ཟིན་པ་དང་། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ ༥༥ ལ་མི་འབོར་ས་ཡ་ ༡༠༨ ། ༤༦ ཡོད་པ་དེས་ཀྲུང་གོའི་མི་འབོར་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༨ ། ༩༨ ལས་ཟིན་མེད། (ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༡ ལོའི་སྙན་ཐོ།) འདས་པའི་ལོ་ངོ་དྲུག་ཅུའི་རིང་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་སྲིད་དབང་འོག་སྐད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་ལ་དབང་འཛིན་ཤུགས་ཆེན་བྱས་པ་དེས། སྐད་ཡིག་མང་དག་ཅིག་ལ་དོ་ཕོག་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། ཀྲུང་གོའི་གུང་ཁྲན་སྲིད་གཞུང་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་བར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ཐད། སློབ་གསོའི་སྲིད་ཇུས་སྤྱི་དང་། སྒོས་སུ་སྐད་ཡིག་གི་སྲིད་ཇུས་ནི་རྙོག་གླེང་ཡོང་གཞི་གལ་ཆེ་ཤོས་ཆགས་ཡོད།
དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་ཀྲུང་གོའི་གུང་ཁྲན་སྲིད་གཞུང་གི་རྩ་ཁྲིམས་དང་། ཁྲིམས་ལུགས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་གཞན་རྣམས་ལ་གཞི་བཅོལ་བའི་ཐོག ད་ལྟའི་བོད་ནང་གི་སློབ་གསོའི་ལམ་ལུགས་སྤྱི་དང་། ལྷག་དོན་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གིས་གཙོས་མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་གནས་བབ་གཞིར་བཟུང་སྟེ། གུང་ཁྲན་སྲིད་གཞུང་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་སྲིད་ཇུས་བར་གྱི་དཀའ་རྙོག་རགས་ཙམ་གླེང་རྒྱུ་ཡིན།

གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོར་ཁྲིམས་ཐོག་གི་འགན་ལེན།


ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ ལོར་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་བཙན་བཟུང་བྱས་རྗེས། འཆར་གཞི་ལྡན་པའི་ངང་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་རྒྱུའི་འགོ་བརྩམས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༡ ཟླ་ ༥ པར་བོད་རྒྱ་གཉིས་བར་བཞག་པའི་གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་ ༡༧ ནང་། “བོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དངོས་གཞི་རྩར་བཟུང་སྟེ། རིམ་གྱིས་བོད་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཆ་དང་། ཡི་གེ སློབ་གྲྭའི་སློབ་སྦྱོང་བཅས་གོང་འཕེལ་གཏོང་རྒྱུ།” ཞེས་འཁོད་ཡོད། གྲོས་མཐུན་འདི་ནི་རྒྱའི་དབང་བསྒྱུར་བོད་ནང་བསླེབས་པའི་གཞི་རྩ་ཡིན། ལྷག་པར་དུ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ ལོར་ཡོངས་ཁྱབ་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་པའི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་ ༥༠ པས། མི་རིགས་ཚང་མ་འདྲ་མཉམ་ཡིན་པའི་འགན་ལེན་བྱས་ཡོད་ལ། རྩ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་ ༥༣ པས། “གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཚོས་རང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་། ཆོས་ལུགས་དང་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་རང་དབང་ཡོད།” ཅེས་ཁག་ཐེག་བྱས། དེ་བཞིན་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༤ ལོར་ <<མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་བཅའ་ཁྲིམས།>>དངོས་སུ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས། བཅའ་ཁྲིམས་དེའི་དོན་ཚན་ ༩ དང་ ༡༠ པ་གཉིས་ཀྱིས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཚོས་རང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ཆོག་པ་དང་། ཆོས་ལུགས་ལ་དད་མོས་བྱེད་ཆོག་ཅེས་ཁག་སོ་སོར་འགན་ལེན་བྱས་ཡོད། གཞན་ཡང་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་ཆེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༥ ལོར་ <<ཀྲུང་གོའི་སློབ་གསོའི་བཅའ་ཁྲིམས།>>ལག་བསྟར་བྱས་ཤིང་། བཅའ་ཁྲིམས་དེའི་དོན་ཚན་ ༡༢ པར་“གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་མ་གཙོ་བོ་ཡིན་པའི་སློབ་གྲྭ་ཁག་དང་གཞན་སློབ་གསོའི་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་རང་མི་རིགས་དང་། ཡང་ན། ས་ཁུལ་དེ་གར་ཐུན་མོང་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱིན་པའི་སྐད་དང་ཡི་གེས་སློབ་ཁྲིད་བྱས་ཆོག” ཅེས་བཀོད་ཡོད།

བོད་ནི་དཔལ་འབྱོར་དང་སློབ་གསོའི་འཕེལ་རྒྱས་སོགས། ཕྱོགས་གང་ཐད་ནས་ཆེས་རྗེས་ལུས་ཐེབས་པའི་ཀྲུང་གོའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན། ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པའི་མཇུག་ནས་“གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་” (优惠政策) སྣ་ཚོགས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། མ་དངུལ་ཕོན་ཆེན་བཏང་ནས་སློབ་གསོ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་འབད་བརྩོན་བྱས། སྲིད་ཇུས་དེ་དག་ནི། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༤ ལོར་ལག་བསྟར་བྱས་པའི་“འགན་ལེན་གསུམ་” (三包) (སློབ་མའི་ཁ་ལག་དང་། སྒྲིག་ཆས། ཉལ་ཁང་བཅས་ཀྱི་འགན་ལེན།) ཞེས་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༥ ལོར་ལག་བསྟར་བྱས་པའི་“ནང་ལོགས་བོད་ལྗོངས་འཛིན་གྲྭ”(内地西藏班)ཞེས་པ། “སྐད་གཉིས་སློབ་གསོ།”ཞེས་པ། “གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དགེ་འོས་སྦྱོང་བརྡར་འཛིན་གྲྭ།”ཞེས་པ་སོགས་ཡིན། འདས་པའི་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་རེ་གཉིས་ནང་སྲིད་ཇུས་དེས་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སློབ་གསོའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཕན་ཐོགས་གང་འཚམ་བྱུང་བའི་རྣམ་པ་ཐོན་ཡོད་ཀྱང་། ཞིབ་ཏུ་བསམ་ན་དཔལ་འབྱོར་དང་སློབ་གསོའི་འཕེལ་རྒྱས་དེས་བོད་མི་རིགས་ལ་ཕན་ཐོགས་དེ་ཙམ་བསྒྲུབས་མེད། གནད་དོན་འདིར་ཨན་རེའུ་ཧྥི་ཤར་(Andrew M. Fischer)གྱིས་“ལོག་དབྱེའི་འཕེལ་རྒྱས་”ཞེས་འབོད་ཅིང་། “བོད་ནང་དེང་རབས་ཅན་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བརྟེན་ནས་དཔལ་འབྱོར་དང་སློབ་གསོའི་གོ་སྐབས་གསར་པ་བྱུང་བ་དེ་དག་ནི་རྒྱ་རིགས་གནས་སྤོར་བ་རྣམས་ལ་ཐོབ་པ་ལས། བོད་མིར་ཕན་ཐོགས་དེ་ཙམ་བྱུང་མེད། དེ་བས་བོད་མི་རྣམས་རང་ཡུལ་དུ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ལ་འགྱུར་ཞིང་། འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་སོགས་གང་ཅིའི་ཐད་ནས་ཀྱང་རྗེས་ལུས་ཀྱི་རྣམ་པར་ལྷག་ཡོད།”ཅེས་གླེང་།



ད་ལྟའི་ལག་ལེན།
བོད་སྐད་ཡིག་གི་གནས་སྟངས།



བོད་སྐད་ཡིག་ནི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གཞི་རྟེན་ཡིན་པས། དེ་ནི་མི་རིགས་རྒྱུན་འཛིན་དང་རིག་གནས་དར་སྤེལ་གཏོང་བའི་བླ་སྲོག་ཉག་ཅིག་ཡིན། དེ་ལྟར་ནའང་། ཁྲིམས་ཐོག་ནས་འགན་ལེན་བྱེད་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པར། བོད་སྐད་ཡིག་སློབ་འཁྲིད་བྱ་རྒྱུར་འཐུས་ཤོར་ཆེན་པོ་བཏང་ཡོད། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་སྐབས་(༡༩༦༦-༡༩༧༦)བོད་སྐད་ཡིག་“རྙིང་བཞིའི་”ཁོངས་སུ་བརྩིས་ནས་འཐབ་འཛིང་གཏོང་ས་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཏེ། “ལོ་ངོ་དུ་མའི་རིང་ཁྲིམས་མེད་ལུགས་མེད་ཀྱིས་གཏོར་བཤིག་བཏང་།” ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པའི་ནང་ཏང་གི་སྤྱི་ཁྱབ་དྲུང་ཆེ་སྐུ་ཞབས་ཧུ་ཡོ་པང་དང་། ས་གནས་སྤྱི་ཁྱབ་དྲུང་ཆེ་ཝུ་ཅིན་ཧྭ་གཉིས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་རིག་གནས་བསྐྱར་གསོ་བྱེད་པའི་ལེའུ་གསར་པ་ཞིག་གི་འགོ་བརྩམས། ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་དང་ང་ཕོད་ངག་དབང་འཇིགས་མེད་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་གོ་སྐབས་དམ་འཛིན་དང་ཨུ་ཚུགས་ཚ་ནན་གྱིས། བོད་སྐད་ཡིག་དེ་འཛིན་སྐྱོང་དང་སློབ་གསོའི་སྐད་ཡིག་ལ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་འཐེན།

འོན་ཀྱང་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུའི་མཇུག་དང་ལོ་རབས་དགུ་བཅུ་པའི་ལོ་མགོར་བོད་ནང་ཞི་བའི་གྱེན་ལངས་བྱས་པ་དང་། རྒྱ་ནག་ནང་དམངས་གཙོའི་ལས་འགུལ་སྣ་ཚོགས་སྤེལ་བ། ཨུ་རུ་སུ་མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་འཐོར་ཞིག་སོང་བ་སོགས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་བྱུང་བས། དུས་ཐུང་ནང་རིག་གནས་བསྐྱར་གསོའི་ལས་འགུལ་དེ་མཇུག་བསྒྲིལ། སྐབས་དེར་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་སྲིད་དབང་ལ་ཉེན་ཁ་འཕྲད་རྒྱུའི་འཇིགས་སྣང་སྣ་ཚོགས་ཤར་བས། བསྐྱར་དུ་སྲིད་ཇུས་དམ་བསྒྲགས་བྱེད་པའི་ཐག་གཅོད་བྱས། ཀྲུང་གོའི་གུང་ཁྲན་སྲིད་གཞུང་གིས་ཆེད་མངགས་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གནས་ཀྱི་བྱ་བཞག་ཡོད་ཚད་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་པས། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་དྲུང་ཆེ་ཁྲེན་ཀུའེ་ཡོན་(陈奎元,༡༩༩༢-༢༠༠༠)སོགས་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་མཁྲེགས་འཛིན་བྱེད་མཁན་འགོ་འཁྲིད་ཚོས། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གནས་ལ་དམ་བསྒྲགས་དང་རྒོལ་བརྡུང་ཚ་ནན་བཏང་། དེར་བརྟེན་བོད་མི་ཚོས་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་འགན་ལེན་བྱས་པའི་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གནས་ཀྱི་རང་དབང་ཁག་ལ་རྩོད་ལེན་བྱ་རྒྱུ་ཧ་ཅང་ཁག་པོར་གྱུར། གནད་དོན་དེར་རྩོམ་པ་པོ་འོད་ཟེར་ལགས་ཀྱིས་“བོད་མི་ཚོས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་བྱ་རྒྱུའི་དགོས་འདུན་བཏོན་ཚེ་“ཁ་བྲལ་བའི་”ཆབ་སྲིད་ཉེས་མིང་འགེལ་བས། རྒྱུན་དུ་འཇིགས་སྣང་དང་དངངས་སྐྲག་འོག་གནས་དགོས་ཀྱི་ཡོད།”ཅེས་གླེང་།

ཀྲུང་གོའི་ས་ཁྱོན་སྤྱིའི་བཞི་ཆ་གཅིག་ཙམ་ཟིན་པའི་བོད་ལྟ་བུའི་ས་ཁྱོན་ཆེན་པོ་འདིར། སློབ་གསོའི་སྲིད་ཇུས་འཛིན་སྟངས་དང་ལག་བསྟར་བྱ་སྟངས་བར་ཁྱད་པར་ཡོང་སྲིད་ཀྱང་། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གླེང་ན། མཚོ་སྔོན་གྱི་བོད་རིགས་ས་ཁུལ་ཁག་ཕུད་བོད་ས་ཡོངས་ཀྱི་སློབ་གྲྭའི་ནང་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ནི་དམའ་རིམ་སློབ་གྲྭ་བར་མ་གཏོགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་མེད། སློབ་འབྲིང་ནས་བཟུང་སློབ་ཁྲིད་བརྒྱུད་ལམ་ལ་རྒྱའི་སྐད་ཡིག་སྤྱོད་ཅིང་། བོད་ཡིག་རྩ་བ་ནས་མི་སློབ་པའམ། ཡང་ན་སྐད་ཡིག་གི་ངོ་བོ་ཙམ་ཞིག་ལས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཀྱི་མེད། མཚོ་སྔོན་གྱི་བོད་རིགས་ས་ཁུལ་ཁག་ཅིག་ཏུ་སློབ་འབྲིང་དང་མཐོ་སློབ་ཏུ་སློབ་ཁྲིད་བརྒྱུད་ལམ་ལ་བོད་སྐད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པ་དང་། ས་ཁུལ་ཁག་ཅིག་ཏུ་ལོ་རྒྱུས་དང་། ས་ཁམས་རིག་པ། རྩིས་རིག་བཅས་བོད་སྐད་ཐོག་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པ་དང་། དངོས་ཁམས་རིག་པ་དང་། རྫས་འགྱུར་རིག་པ། སྐྱེ་དངོས་རིག་པ་བཅས་རྒྱ་སྐད་ཐོག་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་བཞིན་ཡོད། འདི་ནི་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་གནས་བབ་མཚོན་དོན་ཙམ་ལས་ཞིབ་ཕྲའི་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད།



བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་ཆོས་ལུགས་ལ་ལོག་འགྲེལ་བྱེད་པ།

བོད་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཡོངས་ཀྱིས་པེ་ཅིང་ནས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་ཀྲུང་གོའི་རྒྱལ་ཡོངས་བསླབ་གཞི་རྩ་འཛིན་ཁག་གཅིག་མཚུངས་སུ་ལག་བསྟར་བྱེད་དགོས་པས། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་གི་ཁྱད་ཆོས་གཏན་ནས་ཚོར་མི་ཐུབ་པའི་སྣང་བ་དྲག་པོ་སྐྱེ་བཞིན་ཡོད། བསླབ་གཞི་རྩ་འཛིན་ནང་འཁོད་པའི་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གནས་ཀྱི་སློབ་ཚན་ཁག་སྲིད་གཞུང་གི་ལྟ་བ་དང་སྲིད་ཇུས་བརྒྱུད་བསྒྲགས་བྱེད་པའི་ལག་ཆར་སྤྱོད་ཀྱི་ཡོད། ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པ་ནས་དགུ་བཅུ་པའི་བར་གྱི་དུས་ཐུང་ལོ་ཤས་རིང་མ་གཏོགས། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གནས་ལ་མཐོང་ཆུང་ཁྱད་གསོད་ཀྱི་ལྟ་སྟངས་ཤིག་བཟུང་ཡོད། “དཔལ་ཡོན་”ལ་ཁ་ཕྱོགས་པའི་ཏང་གིས་སློབ་གསོས་ཡང་ནས་ཡང་དུ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་ནི་“རྗེས་ལུས་”（落后）ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོ་（民族教育）དང་། ཚད་ལྡན་སློབ་གསོ་（正规教育）གཉིས་བར་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ནི། ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ལ་དགའ་ཞེན་དང་། སྤྱི་ཚོགས་བརྟན་ལྷིང་ངང་གནས་པ་བྱ་རྒྱུར་རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་བསམ་བློ་སྐྱེད་སྲིང་བྱེད་ཐུབ་མིན་གྱི་ཐོག་ནས་འཇོག “དེར་བརྟེན་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཚོས་རང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གཞུང་ལ་གཅེས་འཛིན་བྱེད་པ་དེ་“རྒྱལ་གཅེས་”ཀྱི་བསམ་བློ་མེད་པར་ངོས་འཛིན་དང་། དེ་བས་“གཡས་ཕྱོགས་པའི་”ལྟ་བ་མཁྲེགས་འཛིན་བྱེད་པར་འདོད།”(Bass, 2006)



ལྟ་གྲུབ་དང་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོ།



གུང་ཁྲན་གྱི་ལྟ་གྲུབ་དང་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོ་སྤེལ་རྒྱུ་ནི་ཀུང་གོའི་སྲིད་གཞུང་གིས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ལ་སློབ་གསོ་སྤྲོད་པའི་ནང་དོན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། སློབ་གྲྭའི་བསླབ་གཞི་རྩ་འཛིན་ནང་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་ཚབ་ཏུ་ཆེད་མངགས་ཁ་སྐོང་བྱས་པའི་སློབ་ཚན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། བོད་ནང་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོ་སྤེལ་སྐབས་གཙོ་བོ་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་ཏང་དེ་ཉིད་བོད་ཀྱི་བདག་པོ་ངོ་མ་ཡིན་སྐོར་བརྗོད་དེ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ གོང་གི་བོད་ཀྱི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་ལ་འཁྱོག་བཤད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ལྟ་གྲུབ་དང་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོ་“ཡང་དག་པ་” འཐོབ་པར་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་འགངས་ཆེ་ཞིང་། དེས་སློབ་ཕྲུག་ཚོར་སློབ་སྦྱོང་གི་གོ་སྐབས་ཐོབ་མིན་གྱི་ཚད་ཐིག་ཀྱང་བྱེད་པ་ཡིན། སློབ་གྲྭའི་ནང་“འགན་ལེན་གསུམ་”གྱི་མཐུན་རྐྱེན་རག་དགོས་ན། “ངེས་པར་དུ་ལྟ་གྲུབ་དང་ཀུན་སྤྱོད་ལེགས་པོ་དགོས།” (Zhiyong,2008, p.45) བོད་རིགས་སློབ་མ་རྣམས་ “རྒྱལ་ནང་”ལ་སློབ་ཞུགས་འདེམས་སྒྲུག་བྱེད་སྐབས། ངེས་པར་དུ་ཚང་དགོས་པའི་ཆ་རྐྱེན་བཞི་པར། “སྲིད་གཞུང་གི་ལྟ་གྲུབ་དང་ཀུན་སྤྱོད་མཐར་ཕྱིན་པ་རྟོགས་དགོས།”(Zhiyong,2007, p.76) ལོ་རྒྱུས་དང་སྐད་ཡིག་སློབ་ཚན་ནང་ཏང་གི་ལྟ་གྲུབ་བརྒྱུད་སྤེལ་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཡོད་པ་ནི་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་གནས་ཚུལ་ལྟ་བུ་ཡིན། གཞན་ཡང་། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སློབ་ཚན་དང་འབྲེལ་བ་མེད་པའི་རྩིས་རིག་སློབ་ཚན་ནང་དུ་ཡང་། རྒྱའི་དགེ་རྒན་ཚོས་སློབ་ཕྲུག་ལ་ནང་སྦྱོང་སྤྲོད་སྐབས་“ང་ལ་སྒོ་ང་ལྔ་ཡོད། ངས་སྒོ་ང་གསུམ་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་མིར་ཕུལ་བ་ཡིན། ད་ལྟ་ང་ལ་སྒོ་ང་ག་ཚོད་ལྷག་ཡོད་དམ།”ལྟ་བུའི་རྩིས་གཞི་འདི་འདྲའི་རིགས་ཀྱང་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོར་ཁ་གཏད་ཡོད། (ཟླ་བ་ནོར་བུ། ༡༩༩༧) ཁྲེན་ཀུའེ་ཡོན་གྱི་སྐབས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོར་བོད་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཁག་ནང་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོ་ཞེས་པ་སྤྲོད་འགོ་ཚུགས་པ་དང་། དེ་ནས་རིམ་བཞིན་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཁྱབ་སྤེལ་བཏང་ཡོད། རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོ་སྤེལ་བའི་བྱེད་སྒོའི་ནང་ཀྲུང་གོའི་དར་དམར་བསྒྲེང་འཛུགས་བྱེད་པ་དང་། རྒྱལ་གླུ་གཏོང་བ། རྒྱལ་ཁབ་ནས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་གློག་བརྙན་དང་དཔེ་དེབ་བལྟ་ཀློག་བྱེད་པ་སོགས་ཚུད་ཡོད། རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོའི་དྲིལ་བསྒྲགས་སྤེལ་སྐབས་བོད་རིགས་སློབ་མ་ཚོས་གཤམ་འཁོད་དྲི་གཞི་ལྟ་བུར་ལན་རྒྱག་དགོས་ཏེ། དེ་ཡང་དྲི་བར་“ཇི་ལྟར་བྱས་ནས་བོད་ལྗོངས་སྟོབས་ཤུགས་དང་འབྱོར་ཕྱུག་ལྡན་པར་འགྱུར་ཐུབ།”ཅེས་པ་དང་། དེའི་ལན་དུ་“ཀ) གུང་ཁྲན་ཏང་གི་དབུ་འཁྲིད་འོག་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱ་དགོས། ཁ) རང་བཙན།”ཞེས་པ་ལས་གང་འོས་འདེམས་དགོས། གལ་ཏེ་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོ་ཡག་པོ་མ་ཐོབ་པ་དང་། བསམ་བློར་ནོར་འཁྲུལ་ཡོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་ཐོན་ཚེ་ཉེས་པ་འཕོགས་པ་དང་། ཐ་ན་བཙོན་དུ་ཡང་ཚུད་སྲིད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོའི་ཞི་རྒོལ་ཆེན་མོ་བྱུང་རྗེས། སློབ་གྲྭ་དང་དགོན་སྡེ་ཁག་ནང་རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་སློབ་གསོ་སྔར་ལས་མང་དུ་སྤེལ་བཞིན་ཡོད།



བོད་ཀྱི་སློབ་གསོའི་དྲིལ་བསྒྲགས་ལ་དཔྱད་ཞིབ།

དྲིལ་བསྒྲགས་དང་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས།



<<རྒྱབ་ཤ་དཀར་པོ།>>གཙོས་ཀྲུང་གོའི་སྲིད་གཞུང་གི་དྲིལ་བསྒྲགས་ཡིག་ཆ་ཁག་ནང་བོད་ཀྱི་སློབ་གསོའི་གནས་བབ་ཧ་ཅང་མཐོ་པོ་ཡིན་སྐོར་བཀོད་ཅིང་། ཡིག་རྨོངས་སེལ་ཚད་བརྒྱ་ཆ་ ༩༥% ཟིན་པ་དང་། བྱིས་པ་སློབ་གྲྭར་ཞུགས་ཚད་བརྒྱ་ཆ་ ༩༨ ། ༢ % ཟིན་པའི་སྙན་ཐོ་བཏོན་ཡོད། འོན་ཀྱང་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་ནི་དེ་དང་ཧ་ཅང་ཐ་དད་ཡིན། དཔལ་ལྡན་ཉི་མའི་(2008) དཔྱད་ཞིབ་ལྟར་ན། བོད་ཀྱི་བྱིས་པ་ ༤༠ ། ༦༠% ཙམ་ལ་སློབ་གྲྭར་འགྲོ་བའི་གོ་སྐབས་གཏན་ནས་མེད་ཅིང་། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་དུས་མཇུག་ཏུ་བོད་ཀྱི་ཡིག་རྨོངས་སེལ་ཚད་ནི་བརྒྱ་ཆ་ ༥༠% ཙམ་རེད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནང་སློབ་འབྲིང་ཐོན་པའི་སློབ་མའི་གྲངས་ཚད་བརྒྱ་ཆ་ ༢༥% ཡང་ཟིན་མེད་པ་དང་། (Postiglione, 2004) བོད་མིའི་མི་འབོར་སྤྱིའི་བརྒྱ་ཆ་༨༠% ཟིན་པའི་ཞིང་འབྲོག་ས་ཁུལ་དུ་ཡང་། སློབ་ཆུང་ལོ་རིམ་གསུམ་པ་བར་དུ་སློབ་ཞུགས་བྱེད་པའི་མཐུན་རྐྱེན་ཙམ་ལས་མེད།(Bass, 2005) དེར་བརྟེན་རྒྱུན་དུ་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཀྲུང་གོའི་སྙན་ཐོ་དག་ལ་དྲི་བ་ཡང་ཡང་འདོན་པ་དང་། དེ་དག་ནི་དྲིལ་བསྒྲགས་ཀྱི་རྫུན་གཏམ་ཁོ་ན་ཡིན་པར་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

སྲིད་གཞུང་གི་དྲིལ་བསྒྲགས་ནང་བྱིས་པ་སློབ་གྲྭར་ཞུགས་ཚད་དམའ་བ་དང་། སློབ་བཤོལ་བྱེད་ཚད་མཐོ་པོ་ཡོད་པའི་ངོས་ལེན་བྱས་ཚེ། དེའི་ངན་ཁག་ཡོད་ཚད་དབུལ་ཕོངས་དང་ཡིག་རྨོངས་ཀྱི་ཞིང་འབྲོག་ཕ་མ་ཚོར་འགེལ་གྱི་ཡོད།(Bass, 2005) “བོད་ཀྱི་ཞིང་འབྲོག་ཕ་མ་མང་པོས་སོ་སོའི་བུ་ཕྲུག་ལས་ཀའི་ཆེད་ཁྱིམ་དུ་ཉར་གྱི་ཡོད་ཀྱང་། དེ་གཅིག་པུས་སློབ་གྲྭར་ཞུགས་ཚད་དམའ་བའི་འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་ག་ལ་ཐུབ། རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་ནི་སྲིད་གཞུང་གིས་སྤྲད་པའི་སློབ་གསོར་ཕ་མའི་ཡིད་ཆེས་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་མེད་པ་དེ་ཡིན།”

ཇཱོན་ཨོག་བུ་ (John U. Ogbu, 1978) ཡིས་“དང་བླངས་”དང་། “དང་བླངས་མིན་པའི་”གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་རྣམ་བཞག་གཏན་འབེབས་བྱས། ཁོང་གི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན་མི་རིགས་སམ་མི་སྡེ་གང་ཞིག་རང་གི་འདོད་མོས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཡུལ་གཞན་དུ་གནས་སྤོར་བྱེད་པར་“དང་བླངས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་”ཞེས་ཟེར། “དང་བླངས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་”ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་དང་རིག་གནས་ཁྱབ་ཆེ་བ་གང་དེའི་འོག་ཏུ་ཚུད་པར་འབད་བརྩོན་བྱེད། “དང་བླངས་མིན་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་”ནི་མི་རིགས་གང་ཞིག་གཞན་གྱིས་བཙན་འཛུལ་བྱས་ནས། རང་ཡུལ་དུ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་སུ་འགྱུར་བའི་ཡུལ་མི་རྣམས་ལ་ཟེར། མི་རིགས་དེའི་རིགས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པ་དང་། རིག་གནས་གཞན་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་མི་སླེབས་པའི་ཐབས་ཤེས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

ཁོང་གིས་དབྱེ་བའི་དང་བླངས་དང་དང་བླངས་མིན་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་རྣམ་བཞག་འདིས། བོད་རིགས་ཕ་མ་ཚོས་ཏང་སྲིད་གཞུང་གིས་སྤྲད་པའི་སློབ་གསོར་འདོད་མོས་མེད་པར་འགྲེལ་བཤད་གསལ་པོར་རྒྱག་ཐུབ། རྒྱུ་མཚན་ནི་ཏང་སྲིད་གཞུང་གིས་སྤྲད་པའི་སློབ་གསོར་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་ཞིག་ད་བར་བྱུང་མེད། སྲིད་གཞུང་གི་སློབ་གྲྭ་ཁག་གིས་སྤྲད་པའི་ཀུན་སྤྱོད་སློབ་གསོ་ནི་བོད་རིགས་ཚོར་གཏན་ནས་འབྲེལ་བ་མེད་པ་དང་། སྒོས་སུ་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་གི་ཁྱད་ཆོས་དང་ཡོངས་སུ་རྒྱབ་འགལ་ཆགས་ཡོད།

ཀྲུ་ཀྲི་ཡོང་གིས་(2008, p. 49) བོད་ལྗོངས་ནག་ཆུ་ས་ཁུལ་དུ་བརྟག་ཞིབ་བྱེད་སྐབས། “སྲིད་གཞུང་གི་སློབ་གྲྭ་ཁག་གིས་འབྲོག་པ་མང་ཚོགས་ཚོར་བག་ཆགས་ངན་པ་བཞག་པས། འབྲོག་པ་ཚོས་“སློབ་གསོར་”ལྟ་ཚུལ་ལོག་པ་འཛིན་གྱི་ཡོད་”པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་། ཨོག་བུ་ཡི་རྣམ་བཞག་ལྟར། བོད་ཀྱི་ཞིང་འབྲོག་ཕ་མ་ཚོས་རང་གི་བུ་ཕྲུག་རྒྱ་གར་དུ་གཏོང་དགོས་དོན་ཡང་དེ་ལྟར་ཡིན།

སློབ་སྦྱོང་གི་གོ་སྐབས་གཏན་ནས་མེད་པའམ། གོ་སྐབས་ཡོད་ཀྱང་རིག་གཞུང་མི་འདྲ་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས། བོད་རིགས་ཕ་མ་ཚོས་ཤེས་ཡོན་གྱི་གོ་སྐབས་གཞན་ཞིག་འཚོལ་ཆེད། རང་གི་བུ་ཕྲུག་རྒྱ་གར་དུ་གཏོང་རྒྱུའི་ཉེན་ཁ་ཆེ་བའི་གདམ་གར་དང་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དྷ་སར་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་དབུས་སྣེ་ལེན་ཁང་གི་སྙན་ཐོར་གཞིགས་ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ནས་ ༢༠༠༤ ཟླ་ ༦ པ་བར་བོད་ནས་གསར་དུ་འབྱོར་བ་བོད་མི་༤༣ ། ༦༣༤ ཡོད་ཁོངས་ནས། རང་ལོ་ ༢༥ མན་གྱི་བོད་མིས་བརྒྱ་ཆ་ ༦༠% ཟིན་ཡོད། བོད་ཁྱིམ་སློབ་གྲྭ་གཅིག་པུར་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༠ ནས་ ༢༠༡༠ བར་བོད་ནས་གསར་དུ་འབྱོར་བའི་སློབ་ཕྲུག་ ༡༤ ། ༠༠༠ ལྷག་སློབ་ཞུགས་བྱས་ཡོད།

འདས་པའི་ལོ་ངོ་བཞི་བཅུའི་རིང་བོད་མི་ཧ་ཅང་མང་པོ་བཙན་བྱོལ་དུ་འགྲོ་དགོས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གལ་ཆེ་ཤོས་ནི། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་སློབ་གསོའི་གོ་སྐབས་དང་ཆོས་ལུགས་རང་དབང་མེད་པའི་དབང་གིས་ཡིན། སློབ་འབྲིང་གི་སྐབས་ནས་རྒྱའི་སྐད་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་བརྒྱུད་ལམ་ལ་སྤྱོད་པ་དེས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ལ་འགལ་རྐྱེན་ཆེན་པོ་འཕྲད་ཡོད་ལ། ཁོང་ཚོའི་བུ་ཕྲུག་སློབ་གྲྭར་ཞུགས་རྒྱུར་འགོག་རྐྱེན་ཆེན་པོ་བཟོས་ཡོད།



སློབ་འབྲིང་སློབ་གསོའི་ཆེད་དུ་བོད་ཕྲུག་རྒྱ་ནག་ལ་མངགས་པ།



ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༥ ནས་བཟུང་། “ནང་ལོགས་བོད་ལྗོངས་འཛིན་གྲྭ་”(内地西藏班)ཞེས་པ་དང་། “ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པའི་ལས་འཆར་”(智力援助) འགོ་འཛུགས་བྱས་ནས། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་སློབ་ཆུང་ཐོན་པའི་བོད་རིགས་སློབ་ཕྲུག་འབོར་ཆེན་ཞིག་རྒྱལ་ནང་གི་ཞིང་ཆེན་ ༡༧ གྱི་སློབ་འབྲིང་ནང་བགོ་འགྲེམས་བྱས་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༥ ནས་ ༢༠༠༡ བར་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་སློབ་ཆུང་སློབ་མ་ ༢༣ ། ༥༦༠ ཡིས་རྒྱལ་ནང་གི་སློབ་འབྲིང་དུ་ཞུགས་ཡོད།(Postiglione et al.,2004) བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་སློབ་འབྲིང་སློབ་མ་ཡོངས་ལས་གསུམ་ཆ་གཅིག་ཙམ་རྒྱལ་ནང་གི་སློབ་འབྲིང་ཁག་ཏུ་ཞུགས་ཡོད་ཅིང་། རྒྱལ་ནང་དུ་སློབ་ཞུགས་ཐུབ་པའི་སློབ་མ་དེ་དག་ནི་སློབ་སྦྱོང་ལེགས་གྲས་ཤ་སྟག་ཡིན།

ཀྲུང་གོའི་སྲིད་གཞུང་གིས་སྲིད་ཇུས་འདིར་གྲུབ་འབྲས་ཆེན་པོ་ཐོབ་ཡོད་པའི་དྲིལ་བསྒྲགས་བྱེད་ཅིང་། ཏང་ཀྲུང་དབྱང་དང་ནང་ལོགས་ཞིང་ཆེན་ཁག་གིས་ཐུགས་འཁུར་ཚད་མེད་གནང་བའི་སྐོར་ཡང་ཡང་གླེང་གི་ཡོད། སྲིད་ཇུས་འདི་ཕྱིས་སུ་ཡུ་གུར་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ལ་ཡང་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད། ཀྲུང་གོའི་ཞིང་ཆེན་ཁག་གིས་བོད་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་ཐོག་ཐུགས་འཁུར་དེ་ལྟར་བླངས་པ་ནི། ཧ་ཅང་ངོ་མཚར་སྐྱེ་དགོས་པའི་གནད་དོན་ཞིག་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་བསམ་བློ་ཞིབ་ཏུ་བཏང་ཚེ་དེ་ནི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཁས་པ་ཧྥུ་ཀོལཏ་(Foucault)ཡིས་“ཆབ་འབངས་བསྐྲུན་པའི་ལག་ཆ་”(technologies of citizenship) ཞེས་པ་ལས་དངོས་སུ་རྟོགས་ཐུབ་ཅིང་། མི་སེར་ལ་རྟོག་ཞིབ་དང་ཚོད་འཛིན་བྱས་ནས། དང་བླངས་དང་བཙན་གནོན་གྱི་བྱ་ཐབས་སྣ་ཚོགས་སྤྱད་དེ་དབང་ཆ་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་པའི་ཐབས་ཇུས་བཏོན་པ་ཞིག་ཡིན།

བོད་རིགས་སློབ་ཕྲུག་རྣམས་རྒྱལ་ནང་ལ་མངགས་གཏོང་བྱེད་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ནི། “བོད་ལྗོངས་ནི་ལུང་ཁུག་ཡིན་པ་དང་། རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་ཞན་པ། དགེ་རྒན་ཚད་ལྡན་རྙེད་དཀའ་བ།”བཅས་བགྲང་གི་ཡོད། འོན་ཀྱང་ནང་ལོགས་སློབ་འབྲིང་དུ་མངགས་པའི་བོད་རིགས་སློབ་ཕྲུག་དེ་དག་ལ་སློབ་སྦྱོང་ཅི་ཞིག་སྤྲད་པ་དེས། གནད་དོན་གསལ་པོར་རྟོགས་པར་བདེན་དཔང་བྱེད་ངེས། དཔེར་ན་གཟའ་འཁོར་གཅིག་ནང་ཚོགས་ཐེངས་ ༣༤ ནས་ ༤༢ བར་འཚོགས་ན། བོད་ཡིག་ཚོགས་ཐེངས་བཞི་ལྔ་ཙམ་ལས་མེད་ཅིང་། ཚོགས་ཐེངས་ལྷག་མ་ཡོད་ཚད་རྒྱ་རིགས་སློབ་གྲྭ་དང་གཅིག་མཚུངས་སུ་འཚོགས་དགོས། གཞན་ཡང་བོད་རིགས་སློབ་མ་ཚོས་“ལྟ་གྲུབ་དང་ཀུན་སྤྱོད་སློབ་གསོར་”སློབ་སྦྱོང་འཕར་མ་བྱེད་དགོས།

སྒྲིག་འཛུགས་ནང་གསལ་བཞིན། རྒྱལ་ནང་དུ་སློབ་ཞུགས་འདེམས་སྒྲུག་བྱེད་སྐབས་ངེས་པར་དུ་ལོ་ ༡༢ ནས་ ༡༤ བར་ཡིན་དགོས་ཤིང་། རྒྱལ་ནང་ལ་སླེབས་རྗེས་མ་མཐར་ཡང་ལོ་བཞིའི་དམའ་རིམ་སློབ་འབྲིང་མཐར་མ་ཕྱིན་བར་བོད་ལྗོངས་སུ་གུང་གསེང་ཙམ་ལའང་ཕྱིར་ལོག་བྱས་མི་ཆོག ལོ་ན་ཆུང་བའི་བོད་རིགས་སློབ་ཕྲུག་དེ་དག་རང་ཡུལ་དང་རྒྱང་རིང་དུ་གནས་སྐབས། དགོན་པར་མཆོད་མཇལ་འགྲོ་བ་སོགས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ཁག་དང་འབྲེལ་བ་གཏན་ནས་མེད་པར་འགྱུར། རྒྱལ་ནང་ལ་སོང་རྗེས་ཁོང་ཚོའི་མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཡོངས་སུ་བོར་བརླག་འགྲོ་ངེས་ཞེས་ཁ་ཚོན་གཅོད་དཀའ། རྒྱུ་མཚན་ནི་རང་ཡུལ་དང་ཁ་ཐག་རྒྱང་སར་གནས་སྐབས་མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སྔར་བས་ཇེ་ཆེར་སྐྱེ་བའི་གནས་ཚུལ་ཡང་ཡང་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད། གང་ལྟར་ཡང་། ལོ་ངོ་བདུན་གྱི་རྗེས་སུ་བོད་རིགས་སློབ་ཕྲུག་རྣམས་མཐོ་འབྲིང་མཐར་ཕྱིན་ནས་ཕྱིར་ཕ་ཡུལ་དུ་ལོག་སྐབས། རང་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མང་པོ་ཞིག་བོར་ཟིན། ཁོང་ཚོའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཕྱེད་ཙམ་གྱིས་དགེ་རྒན་གྱི་བྱ་བ་གཉེར་བཞིན། སྲིད་གཞུང་གི་བཀོད་སྒྲིག་ལྟར་བོད་རིགས་སློབ་ཆུང་ནང་རྒྱ་ཡིག་དང་ཧན་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་སློབ་འཁྲིད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།



སྐད་ཡིག་དང་རིག་གནས་སློབ་གསོ།

དྲིལ་བསྒྲགས་དང་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས།



ཀྲུང་གོའི་སྲིད་གཞུང་གིས་དྲིལ་བསྒྲགས་བྱེད་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་སྲིད་ཇུས་ལ་གསལ་ཁ་གཏན་ནས་མེད། ཁོང་ཚོས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་གནད་དོན་ཞིག་བཀོད་པ་དང་། ལག་ལེན་ལ་རྣམ་པ་གཞན་ཞིག་འགེལ་གྱི་ཡོད། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་རྒྱུའི་ནང་དོན་ཁག་བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་དང་འབྲེལ་བའི་ཡིག་ཆ་ཚང་མའི་ཐོག་འགོད་ཀྱི་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་ལོ་རབས་དགུ་བཅུ་པའི་མཇུག་ནས་བཟུང་བོད་རིགས་སློབ་མར་རྒྱ་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་བྱ་རྒྱུ་དེ་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་འཆར་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་བརྩིས་པས། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་མངོན་གསལ་དོད་པོས་ཉམས་ཆག་སོང་ཡོད།

རྒྱ་སྐད་གལ་གནད་ཆེ་བའི་སྐོར་དྲིལ་བསྒྲགས་བྱེད་སྐབས་“རིག་གནས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་རྣམ་བཞག་”(Cultural capital theory) དང་“ཁྲོམ་རྭའི་དཔལ་འབྱོར་ལྟོས་གྲུབ་རྣམ་བཞག་” (Market driven economic determinism) སོགས། ཧ་ལམ་གཞུང་གིས་སྟངས་འཛིན་བྱེད་མི་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་མང་དག་ཞིག་ལ་ཁག་འགེལ་གྱི་ཡོད། དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠ ཟླ་ ༩ པར་སློབ་གསོའི་ཚོགས་འདུ་ཞིག་གི་ཐོག་མཚོ་སྔོན་ཏང་གི་དྲུང་ཆེ་ཆིང་ཝེ་ཡིས། “ཐུན་མོང་གི་སྐད་ཡིག་(རྒྱའི་སྐད་ཡིག)བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དེ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནད་དོན་ཆ་ནས་གལ་འགངས་ཆེན་པོ་ཡིན།”ཞེས་བསྒྲགས་གཏམ་སྤེལ། འོན་ཀྱང་། རྒྱའི་སྐད་ཡིག་ལ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་བབ་ཐོག་ནས་རིན་ཐང་ཆེ་བ་དང་། བོད་སྐད་སོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་རིན་ཐང་ཆུང་བར་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་ནི། ཏང་གིས་སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ལ་དོན་དམ་གྱི་དབང་ཆ་མེད་པ་ལས་བྱུང་བ་འབའ་ཞིག་ཡིན། ཀྲུང་གོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ནང་ཆབ་སྲིད་དང་། སྤྱི་ཚོགས། དཔལ་འབྱོར། སློབ་གསོ་སོགས་ཀྱི་བྱ་བཞག་ཁག་ནང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་ཆེས་ཉུང་བ་དེ་ནི། རང་བཞིན་གྱི་གནས་ལུགས་ཤིག་མིན་པར། ནུས་པ་ཇེ་ཆུང་དུ་གཏོང་བའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་སྒྱུར་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད། སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོའི་ནང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་འཇོག་དགོས་མིན་ནི་རྩོད་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག་ཆགས་ཡོད། སྲིད་གཞུང་གིས་དྲིལ་བསྒྲགས་གཏམ་བཤད་དང་། ཡིག་ཆ་འགྲེམས་སྤེལ་བྱེད་པ་སོགས་ནི་གཡོ་སྒྱུ་འཁྲབ་པ་ཙམ་རེད། ཁོང་ཚོས་“བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་”དང་“ལོ་རྒྱུས་རིང་མོར་”བསྟོད་བསྔགས་གཏོང་བཞིན། “ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་ཐུགས་འཁུར་ཆེན་པོས་དེ་དག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་པའི་འབད་བརྩོན་རབས་དང་རིམ་པ་གནང་”བའི་སྐོར་གླེང་། འོན་ཀྱང་དོན་དངོས་ཐོག་ཁོང་ཚོས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ནི་“རྗེས་ལུས་”དང་། “རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་བསམ་བློ་མེད་པར་”ངོས་འཛིན་གྱིས་དམའ་འབེབ་གཏོང་གི་ཡོད། དེར་བརྟེན་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་སློབ་གསོའི་ཚབ་ཏུ། ཧན་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་ལྟ་གྲུབ་དང་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོ་སྤེལ་བཞིན་ཡོད། སློབ་གྲྭའི་བསླབ་གཞི་རྩ་འཛིན་ནང་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་སློབ་གསོ་གཏན་ནས་འཁོད་མེད། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སློབ་ཚན་ནང་། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནད་དོན་གང་འདྲ་ཞིག་ལའང་ཀྲུང་གོས་བོད་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ལུགས་དང་། བོད་ནི་ནམ་ཡང་ཁ་བྲལ་ཐབས་མེད་པའི་ཀྲུང་གོའི་ཆ་ཤས་ཡིན་སྐོར་བཀོད་ཡོད།

བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་སློབ་དེབ་ནང་གི་སྒྲུང་གཏམ་ཡང་ཕལ་ཆེ་བ་རྒྱ་ཡིག་ནས་བསྒྱུར་བའི་གུང་ཁྲན་གྱི་དཔའ་བོ་དཔའ་མོའི་སྐོར་ཡིན་པས། དེས་བོད་ཕྲུག་རྣམས་འཚར་ལོངས་བྱེད་སའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་། རིག་གནས། ཁོར་ཡུག་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་མཚོན་དཀའ་བར་བརྟེན། བོད་ཀྱི་སློབ་མ་རྣམས་དཔའ་ཞུམ་དགོས་པའི་ཚོར་སྣང་ཞིག་རང་བཞིན་གྱིས་འཆར་ཡོང་། དེ་ནི་ཧ་རལ་ (Harrel) གྱིས་“ངོ་བོར་ནག་ཐིག་རྒྱག་པ་”(Stigmatized identity) ཞེས་པ་དང་གཉིས་སུ་མེད། ཐ་ན་ཧན་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གྲྭའི་ནང་“བོད་ནི་རྗེས་ལུས་དང་ཀླ་ཀློའི་ཡུལ་ཞིག་ཡིན་”པའི་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། སྲིད་གཞུང་གིས་དྲིལ་བསྒྲགས་དེ་འདྲ་བྱས་པར་བརྟེན།“རྒྱ་རིགས་མང་པོས་བོད་མིར་ལྟ་སྟངས་ངན་པ་འཛིན་པ་དང་། རྒྱ་རིགས་ནི་བོད་རིགས་ལས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་གྱི་ཡོད།” ཅེས་རྒྱ་རིགས་རྩོམ་པ་པོ་ཝང་ལི་ཞུང་གིས་གསུངས།

ཀྲུང་གོའི་སྲིད་གཞུང་གིས་སློབ་གསོ་ནི་“ཆབ་འབངས་བསྐྲུན་པའི་ལག་ཆ་” གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་སྤྱད་ནས། གུང་ཁྲན་གྱི་སྲིད་དབང་བརྟན་དུ་གཏོང་བ་དང་། མེས་རྒྱལ་ལ་དགའ་ཞེན་ཆེ་བའི་མི་སེར་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གང་ལྟར་ཡང་། ཀྲུང་གོའི་སྲིད་གཞུང་གིས་“ཐུགས་འཁུར་ཟབ་བཞེས་”ཀྱིས་སློབ་གསོའི་བྱེད་ཐབས་སྣ་ཚོགས་སྤྱད་ནས། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་“རིག་གཞུང་རྗེས་ལུས་”རྣམས་བཅོས་བསྒྱུར་གཏོང་བ་དེ་ཡང་སྲིད་དབང་དང་འབྲེལ་བ་ཟབ་མོ་ཡོད།



ཁྲིམས་ཐོག་གི་འགན་ལེན་ཁག་ལག་བསྟར་མ་བྱས་པ་གང་ཡིན་ནམ།



ཀྲུང་གོའི་རྩ་ཁྲིམས་ནང་འཁོད་པའི་སློབ་གསོའི་ཐོབ་ཐང་དང་། དངོས་ཡོད་ལག་བསྟར་བྱེད་སྟངས་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་ནི་ཟུར་ལྟས་ལེབ་མཐོང་ལྟ་བུ་ཡིན། བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གནས་སྟངས་ཞན་པ་དང་། ས་ཆ་ཁུག་ཀྱོག་ཏུ་ཆགས་པ། སྐད་གཉིས་དགེ་རྒན་དཀོན་པའི་དབང་གིས། ཁྲིམས་ཐོག་གི་འགན་ལེན་ཁག་ལོངས་སུ་སྤྱོད་ཐུབ་ཀྱི་མེད་ཅེས་རྒྱུ་མཚན་བགྲང་ངེས་ཡིན། འོན་ཀྱང་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་ནི་ཀྲུང་གོའི་སྲིད་གཞུང་གིས་བསམ་པ་རྣམ་དག་ངང་། བོད་གཙོས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་སྐད་ཡིག་ལ་འཚམས་པའི་སློབ་གསོའི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་ལག་བསྟར་བྱེད་འདོད་མེད། སྲིད་གཞུང་གིས་སློབ་གསོའི་ཐོབ་ཐང་དེ་དག་རྩ་ཁྲིམས་ནང་བཀོད་པ་དེ་ནི། དེང་རབས་ཀྱི་རྣམ་པ་མངོན་པར་བྱེད་པ་དང་། གཞི་རིམ་ཐོབ་ཐང་དང་ལྟ་གྲུབ་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཁ་བརྡུང་མི་གཏོང་བ་ཁོ་ནའི་ཆེད་དུ་ཡིན། ཁྲིམས་ཐོག་གི་འགན་ལེན་དང་དངོས་ཡོད་ལག་བསྟར་བྱ་སྟངས་བར་ལ་ཁྱད་པར་བྱུང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གང་ཡིན་ཐད། མིང་ལང་ཀྲུ་ཡིས་(2005) རྒྱུ་མཚན་གསུམ་བགྲངས་ཡོད།

གཅིག གུང་ཁྲན་སྲིད་གཞུང་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། བསྒྲུབ་ཐུབ་པའི་བྱ་བ་ལས་ཁས་ལེན་བྱེད་པ་ཧ་ཅང་མང་། གཉིས། ལེ་ཉཱེན་དང་སི་ཏཱ་ལིན་གྱི་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ནང་། མི་རིགས་དང་སྐད་ཡིག་སྣ་མང་ལ་གུ་བཤང་བྱེད་པ་ནི་གནས་སྐབས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་སྟེ། མཐའ་མའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་དབང་ཤུགས་ཆེ་བའི་མི་རིགས་དང་དེའི་རིག་གནས་ཀྱིས་གཞན་རྣམས་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་རྒྱུ་འབའ་ཞིག་ཡིན། གསུམ། ཧན་ཞེན་འགོག་རིང་ལུགས་པ་(Han Chauvinism) ཚོས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཁག་ལག་བསྟར་བྱེད་པར་རྟག་ཏུ་འགོག་རྐྱེན་བཟོ་ཡི་ཡོད། དཔལ་ལྡན་ཉི་མ་(2008) དང་། འོད་ཟེར་(2010) གྱིས་ཀྱང་“ཧན་ལས་བྱེད་པས་གོ་སྐབས་ནམ་ཡིན་ལ། བོད་རིགས་ཚོས་རང་གི་སྐད་ཡིག་ཐོག་སློབ་གསོ་སྤྲོད་རྒྱུར་འབད་བརྩོན་བྱེད་པར་རྒོལ་བརྡུང་གཏོང་གི་ཡོད་”ཅེས་བྲིས། གང་ལྟར་ཡང་ཀྲུང་གོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་སྲིད་བྱུས་དེས་རྒྱལ་ཁབ་བརྟན་བརླིང་ཡོང་བར་ནུས་པ་གང་ཡང་ཐོན་མེད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ དང་ ༢༠༠༩ ལོར་བོད་དང་ཡུ་གུར་ཁག་སོ་སོར་ངོ་རྒོལ་བྱས་པ་དེས། ཧན་མི་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དབར་བར་ཁྱད་ཅི་ཙམ་ཡོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་གསལ་པོ་བསྟན་ཡོད།



མཇུག་བསྡུ།

མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་དོན་དམ་སྐད་གཉིས་སློབ་གསོ།



ཀྲུང་གོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་དམིགས་ཡུལ་གལ་ཆེ་ཤོས་ནི། རྒྱལ་ཁབ་ཆིག་བསྒྲིལ་དང་བརྟན་བརླིང་ངང་གནས་པ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན། བོད་ལ་ཆ་མཚོན་ན། ཀྲུང་གོས་བོད་ཀྱི་ཆོས་དང་སྐད་ཡིག་སོགས་ས་གནས་མི་རིགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཞེན་རིང་ལུགས་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པས། བསམ་བཞིན་དུ་བོད་ཀྱི་ཆོས་དང་། སྐད་ཡིག རིག་གནས་སོགས་སློབ་གསོའི་ཁོངས་སུ་མི་འཇུག་པར་གཙོ་འདོན་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་གྲུབ་འབྲས་གོ་ལྡོག་པར། ཐབས་ཇུས་དེས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ཆུང་དུ་གཏོང་རྒྱུ་ལྟ་ཞོག མི་རིགས་ཁ་ཁ་སོ་སོ་ཡིན་པའི་བསམ་བློའི་འདུ་ཤེས་སྔར་བས་ཆེ་རུ་སོང་ཡོད།

བོད་དང་ཡུ་གུར་གྱི་ཉམས་མྱོང་ལ་གཞིགས་ན། རིག་གནས་བཙན་ཕུད་བྱེད་པ་དང་། རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོ་སྤེལ་ནས་དམིགས་བཀར་བལྟ་སྲུང་བྱེད་པ་ནི། རྒྱལ་ཁབ་ཁ་འཐོར་བརླག་འགྲོ་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་འབའ་ཞིག་ལས་མ་འདས། ཕྱོགས་གཞན་ནས་གླེང་ན། དེས་དུས་བདེ་ཞོད་འཇགས་མེད་པར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆིག་སྒྲིལ་ལ་ཉེན་ཚབས་སློང་གི་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ དང་ ༢༠༠༩ ལོར་བོད་དང་ཡུ་གུར་ཁག་སོ་སོར་གྱེན་ལངས་བྱས་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠ ལོར་སློབ་ཕྲུག་གིས་ངོ་རྒོལ་བྱས་པ་ཡང་གནད་དོན་འདི་དང་འབྲེལ་ཡོད། གལ་ཏེ་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་སློབ་གསོ་སྤྲད་ཚེ། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཚོས་ཀྱང་ཀྲུང་གོའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཁ་ཐག་ཉེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། སྣ་མང་རིག་གཞུང་དང་གོང་བུ་གཅིག་སྒྲིལ་གྱི་མཐུན་འབྲེལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པར་ནུས་པ་འདོན་ངེས་ཡིན། པེ་ཅིང་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་ཤེས་དགོས་པར། “བྱིས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་ཁོང་ཚོ་འཚར་ལོངས་བྱེད་སའི་ཁོར་ཡུག་ནི་བསླབ་པ་ཐམས་བཅད་ཀྱི་གཞི་རྟེན་ཡིན་པ་དང་། གཞི་རིམ་སྤྱི་ཚོགས་དེ་ནས་ད་གཟོད་ཤེས་ཡོན་གྱི་གོ་བ་དཔྱིས་ཕྱིན་པ་རྟོགས་ཐུབ།”

དེར་བརྟེན་མི་རིགས་སོ་སོའི་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་དོན་དམ་སྐད་གཉིས་སློབ་གསོ་ནི། ཀྲུང་གོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་དཀའ་ངལ་མཐའ་དག་སེལ་བའི་ལྡེ་མིག་ལྟ་བུ་ཡིན། བོད་ལ་ཆ་མཚོན་ན་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ནི་སྐད་ཡིག་དང་པོར་འཇོག་དགོས་པ་དང་། དེ་མཚུངས། དཔལ་འབྱོར་དང་ཆབ་སྲིད་སོགས་ཀྱི་བྱ་བཞག་ནང་བོད་སྐད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་མཐུན་རྐྱེན་བསྐྲུན་དགོས། འདོད་དོན་ངོ་མར་བོད་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དེ་འཛིན་སྐྱོང་དང་ཚོང་ལས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གཙོ་བོར་འཛིན་དགོས། སྤྱི་ཚོགས་དང་། ཆབ་སྲིད། དཔལ་འབྱོར་སོགས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་དང་གོ་སྐབས་ཁག་ནང་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་བཀོལ་སྤྱོད་མེད་ན། བོད་སྐད་ཡིག་གི་སློབ་གསོའི་གོ་སྐབས་སྤྲད་པ་ཙམ་གྱིས་ག་ལ་ཕན། ད་ལྟའི་ཆར་བོད་ནང་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐད་གཉིས་སློབ་གསོར་“ཉུང་འཕྲིའི་སྐད་གཉིས་སློབ་གསོ་” (subtractive bilingualism) ཞེས་བརྗོད་ན་འཚམ། རྒྱུ་མཚན་ནི་སྐད་ཡིག་གཉིས་པ་(རྒྱ་སྐད་) སྦྱོང་དུས་སྐད་ཡིག་དང་པོ་(ཕ་སྐད་)བོར་འགྲོ་ཡི་ཡོད།

དེ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཚོས་རྒྱའི་སྐད་ཡིག་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱ་རྒྱུ་ནི་གལ་འགངས་ཆེན་པོ་ཡིན་པའི་ངེས་ཤེས་གཏིང་ཟབ་རྙེད་ཡོད། ཇཱུལ་ཁུ་ནན་(Julkunen, 2001) གྱིས་མི་རིགས་གང་ཞིག་གིས་སྐད་ཡིག་གཉིས་པ་སྦྱོང་དགོས་པར་རྒྱུ་མཚན་གསུམ་བགྲངས་ཡོད་དེ། མཉམ་སྦྲེལ་དང་།(Integrative) ཐབས་ལམ།(Instrumental) རྟོག་པ་(Cognitive) བཅས་ཡིན། དེ་ལས་ཀྲུང་གོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཚོས་སྐད་ཡིག་གཉིས་པ་སྦྱོང་བ་ནི་རྒྱུ་མཚན་གཉིས་པ་དང་འབྲེལ་ཡོད། ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ནང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཚོར་བྱ་བ་གཉེར་ས་དང་། ཆེས་མཐོའི་སློབ་སྦྱོང་གི་གོ་སྐབས་ལེགས་པོ་ཞིག་འཐོབ་དགོས་ན། རྒྱའི་སྐད་ཡིག་ནི་ཐབས་ལམ་བཟང་ཤོས་ཡིན་པའི་འདོད་ཚུལ་འཛིན་གྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན་རང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གཙོ་བོར་བཟུང་ནས་སྐད་གཉིས་སློབ་གསོ་སྤེལ་ནའང་། དཔལ་འབྱོར་དང་མི་འབོར་གྱི་ཆ་ནས་རྒྱའི་སྐད་ཡིག་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱ་ངེས་ཡིན་པས། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱིས་རྒྱའི་སྐད་ཡིག་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་མི་སྲིད་སྙམ་པའི་སེམས་ཁྲལ་དེ་འདྲ་བྱེད་དགོས་དོན་གང་ཡང་མེད། དེར་བརྟེན་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་དང་སྐད་ཡིག་གཙོ་བོར་འཛིན་པའི་སྐད་གཉིས་སློབ་གསོ་ནི། ཏང་ཀྲུང་དབྱང་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཉིས་ཀར་ཕན་ཐོགས་ཡོད་པའི་ཐབས་ལམ་གཅིག་པུ་དེ་ཡིན།

དེར་བརྟེན་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་སློབ་གསོ་སྤྲད་ནས། བོད་རིགས་སློབ་ཕྲུག་གི་བྱང་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བ་དང་། ལས་མེད་ཀྱི་དཀའ་ངལ་སེལ་བ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་སོགས་བྱས་ཚེ། ད་གཟོད་རྒྱལ་ཁབ་ཆིག་སྒྲིལ་དང་བརྟན་བརླིང་ཡོང་ཐུབ། དེ་ཡང་སྐད་བརྡ་རིག་པའི་མཁས་དབང་ནྀ་ཀོ་ལ་(Nicolas Tournadre, 2003) ཡིས་“བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ནི་སྐད་ཡིག་རྙིང་ཤོས་དང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ཤོས་བཞིའི་ཁོངས་སུ་ཚུད་ཅིང་། སཾསྐྲྀཏ་དང་། རྒྱའི་རྩོམ་རིགས། ཉི་ཧོང་གི་རྩོམ་རིགས་སོགས་ཕུད། ཨེ་ཤི་ཡའི་རྩོམ་རིགས་ཀྱི་ཁུངས་འཕེར་གླེགས་བམ་ཧ་ཅང་མང་པོ་ཞིག་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཐོག་ཡོད། དེར་བརྟེན་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱིས་སྐད་ཡིག་འདི་ཉིད་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་དེ་ལྟར་ཡིན།”ཞེས་གསུངས་པ་ནི་རྩོམ་ཡིག་འདིའི་མཇུག་བསྡུར་འོས་ཤིང་འཚམ་པར་མཐོང་ངོ་།།

༼ རྩོམ་པ་པོ་སྐལ་བཟང་དབང་འདུས་ལགས་ནི། གོ་པལ་པུར་བོད་ཁྱིམ་གྱི་སློབ་སྤྱི་ཟུར་པ་དང་། ད་ཆར་ཨ་རིའི་ཀོ་ལམ་པི་ཡ་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭར་མཐོ་རིམ་དགེ་འོས་སྦྱོང་བརྡར་དང་སློབ་གསོ་རིག་པའི་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་སློབ་གཉེར་གནང་བཞིན་ཡོད། ༽

བོད་དུ་ལོག་མཁན་ཚོར་གཞུང་ངོས་ནས་བཀག་འགོག་གནང་རྩིས་མེད།

འདོན་སྤེལ། ༢༠༡༡/༠༨/༢༢
ལོ་འགའི་གོང་ནས་གདན་ས་ཁག་གཙོས་པའི་རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་གྱི་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་གནས་ཡུལ་ཁག་ཏུ། རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ཀྱིས་སྤྲད་པའི་འགྲུལ་བསྐྱོད་ལག་འཁྱེར་བརྒྱུད་བོད་ནང་གཉེན་འཕྲད་དུ་འགྲོ་མཁན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ཅིང་། གནད་དོན་འདིའི་ཐད་དབུས་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ངོས་ནས་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཟེར།
འདས་པའི་ལོ་ངོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་གྱི་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཨ་རི་གཙོས་པའི་ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཏུ་འགྲོ་རྒྱུ་ནི་དམིགས་ཡུལ་མཐར་ཐུག་ཏུ་བཟུང་སྟེ། ཁྲིམས་མཐུན་ཁྲིམས་འགལ་ཅི་རིགས་ཐོག་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ ༤༥ ཙམ་ནང་བོད་མི་དྲུག་ཁྲི་ལ་ཉེ་བ་ཞིག་ཕྱིན་ཡོད། འོན་ཀྱང་ལོ་ཤས་གོང་ནས་རྒྱ་གཞུང་གིས་ཕྱི་སྡོད་བོད་རིགས་ཚོ་ཕྱིར་རྒྱལ་ནང་དུ་ལོག་རྒྱུའི་སྲིད་བྱུས་གསར་པ་ཞིག་བཏང་སྟེ། བོད་ནང་ལོག་མཁན་ཚོར་རྣམ་འགྱུར་ཡག་པོ་བཟུང་བ་བཅས་ལ་བརྟེན་ཏེ། སྐྱབས་བཅོལ་བོད་མི་མང་དག་ཅིག་གིས་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་འགྲོ་རྒྱུའི་ཚབ་ལ་ཕྱིར་བོད་ནང་ལོག་རྒྱུར་བློ་ཁ་ཕྱོགས་མགོ་བརྩམས་ཡོད།

ལྡི་ལི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ཁང་གིས་རེས་གཟའ་མིག་དམར་དང་ཕུར་བུའི་ཞོགས་པ་ནས་ཉིན་གུང་བར་བོད་ནང་ལོག་མཁན་ཚོར་ཐོ་འགོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་འདུག་ལ། ཉིན་དེ་གཉིས་ལ་བོད་མི་ཧ་ཅང་མང་པོ་ཞིག་ལྡི་ལི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་མདུན་དུ་བང་བསྒྲིགས་ཏེ་ཐོ་འགོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་མང་ཆེ་བ་གདན་ས་ཁག་གི་དགེ་འདུན་པ་དང་བོད་ནས་ཕེབས་པའི་གཞོན་སྐྱེས་ལས་མེད་དག་ཡིན་འདུག དེ་སྔོན་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ཀྱིས་བོད་ནང་སྐྱོད་མཁན་ཚོར་ཡིག་ཆ་དུས་ཐོག་ཏུ་སྤྲོད་ཀྱི་མེད་ནའང་། ན་ནིང་ལོ་མགོ་ཙམ་ནས་བོད་ནང་ལོ་ ༢ རིང་སྡོད་ཆོག་པའི་ཡིག་ཆ་༼འགྲུལ་བསྐྱོད་ཡིག་ཆ་༽ (Travel Document) ཟེར་བ་ཞིག་སྤྲོད་མགོ་བརྩམས་ཡོད་འདུག ད་ཆར་རྒྱ་གཞུང་གིས་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་བོད་རིགས་ནང་འགུག་བྱ་ཆེད་བོད་ཀྱི་ས་གནས་ཆེ་ཁག་ཏུ་སྣེ་ལེན་ཁང་གསར་རྒྱག་གིས་ལས་བྱེད་བསྐོ་བཞག་བྱས་ཡོད་པ་དང་། བོད་ནང་ལོག་མཁན་ཚོ་ངེས་པར་དུ་བལ་བོད་ས་མཚམས་འགྲམ་དང་ལྷ་ས། ཁུངས་སོ་སོའི་ཞིང་ཆེན་དང་ཁུལ། རྫོང་བཅས་ཀྱི་སྣེ་ལེན་ཁང་བརྒྱུད་དགོས་ཀྱི་ཡོད་འདུག

མདོ་སྨད་མང་རའི་གྲྭ་ཐོས་བསམ་ལགས་ནི་ལྡི་ལི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ནས་བོད་ནང་སྐྱོད་པའི་ཡིག་ཆ་རག་སྟེ། འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༡ ཚེས་ ༡༠ ཉིན་བོད་ནང་བསྐྱོད་ཅིང་། ཕྱི་ཟླ་ ༤ ཚེས་མགོར་ཕྱིར་རྒྱ་གར་དུ་ལོག་སྟེ་ད་ཆར་བཞུགས་སྒར་ངྷ་རམ་ས་ལར་བཞུགས་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན། འདི་གའི་གསར་འགོད་པ་ཁོང་ལ་ཐུག་འཕྲད་ཀྱིས་བོད་ནང་སྐྱོད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་སྐོར་ལ་གླེང་མོལ་བྱས་པ་ལྟར་ན། བོད་དུ་ལོག་མཁན་མང་ཆེ་བ་གདན་ས་ཁག་གི་དགེ་འདུན་པ་དང་། ངྷ་རམ་ས་ལ་ཁུལ་གྱི་གཞོན་སྐྱེས་ལས་མེད་དག་ཡིན་པ་དང་། གཞིས་ཆགས་ཁག་ནས་གཉེན་འཕྲད་དུ་བསྐྱོད་དེ་ཕྱིར་ལོག་མཁན་ཡང་མང་དག་ཅིག་ཡོད་འདུག ན་ནིང་དང་གཞེ་ནིང་གཉིས་ལ་ལྡི་ལི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ཁང་དུ་ཐོ་འགོད་བྱེད་མཁན་ཧ་ཅང་མང་ཞིང་། གཟའ་མིག་དམར་དང་ཕུར་བུ་གཉིས་ལ་མཚན་གུང་ནས་བང་བསྒྲིགས་པ་དང་། དགོང་མོ་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་སྒོ་དྲུང་ནས་ཞག་སྡོད་བྱེད་མཁན་ཡང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། འདི་ལོར་མདོ་སྨད་རྔ་པ་དང་དཀར་མཛེས་ཕྱོགས་སུ་ངོ་རྒོལ་གྱི་ལས་འགུལ་བྱུང་སྐབས། རེ་ཞིག་ལྡི་ལི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ཀྱིས་བོད་ནང་སྐྱོད་མཁན་ལ་ཡིག་ཆ་སྤྲོད་མཚམས་བཞག་ཡོད་འདུག ད་ཆར་བསྐྱར་དུ་སྒོ་འབྱེད་བྱས་ཏེ་བདུན་ཕྲག་རེར་ཆ་སྙོམས་བོད་མི་ ༡༢༠ ཙམ་གྱིས་ཐོ་འགོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་འདུག སྔར་བོད་ནང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ནག་ཉེས་ཡོད་མཁན་དང་། ལྷ་ས་དང་ཆབ་མདོ་གཙོས་པའི་བོད་རང་ལྗོངས་འོག་གི་བོད་མི་ཚོར་ཡིག་ཆ་རག་རྒྱུར་ཅུང་དཀའ་ངལ་འཕྲད་བཞིན་ཡོད་འདུག རྒྱ་གར་ནས་བོད་ནང་ལོག་མཁན་མང་ཆེ་བ་བོད་ནང་གཏན་སྡོད་བྱེད་མཁན་ཡིན་པ་དང་། ཁག་ཅིག་ཕྱིར་རྒྱ་གར་དུ་ལོག་རྩིས་ཡོད་ཀྱང་ནང་མིས་མ་བཏང་བ་དང་། ཁག་ཅིག་བོད་ནང་སྡོད་འདོད་ཡོད་ཀྱང་ལྟ་བ་མཐུན་མི་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དཀའ་ངལ་འོག་ཕྱིར་རྒྱ་གར་ནང་ཡོང་མཁན་ཡང་ཡོད་འདུག བོད་དུ་སྐྱོད་སྐབས་ས་མཚམས་འགྲམ་དུ་ལས་ཁུངས་རིམ་པ་གསུམ་གྱིས་དྲི་བ་བཏང་རྗེས་བོད་ནང་དུ་འཛུལ་ཆོག་གི་ཡོད་ཀྱང་། གཉའ་ལམ་ནས་ལྷ་ས་བར་རྒྱ་དམག་གིས་བརྟག་དཔྱད་རིམ་པ་ ༤ བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། ལྷ་སར་འབྱོར་སྐབས་གཉེན་ཉེ་སོགས་ངོས་ལེན་བྱེད་མཁན་མེད་ཚེ་སྣེ་ལེན་ཁང་དུ་སྡོད་དགོས་ཀྱི་ཡོད་འདུག ལྷ་ས་ནས་ས་གནས་རྫོང་བར་དམིགས་བསལ་དཀའ་ངལ་མེད་ཀྱང་། ཁྱིམ་དུ་བསླེབས་རྗེས་རྒྱ་ནག་གི་འབྲེལ་ཡོད་ཚན་པས་འདྲི་བརྩད་ཡང་ཡང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། ས་གནས་གཞན་ལ་འགྲོ་དགོས་ཚེ་ཁ་པར་བརྒྱུད་སྙན་སེང་ཞུ་དགོས་ཀྱི་ཡོད་འདུག མི་རེ་ཟུང་གིས་བརྗོད་ན་རྒྱ་གར་ནས་བོད་དུ་ལོག་མཁན་མང་ཆེ་བ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་༼ མིང་ཐོ་ནག་པོ ༽ཟེར་བ་ཞིག་གི་ནང་བཅུག་ཡོད་སྟབས། རྒྱ་ནག་གི་༼ རྒྱ་ནག་གི་མི་སེར་ཐོབ་ཐང་ལག་འཁྱེར ༽རག་རྒྱུར་དཀའ་ངལ་འཕྲད་ཀྱིན་ཡོད་འདུག གྲྭ་ཐོས་བསམ་ལགས་ཀྱིས་བརྗོད་དོན། “ ང་རང་ཕྱིར་རྒྱ་གར་དུ་ལོག་སྐབས་ཟི་ལིང་ནས་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ཆོས་ལུགས་ཚན་པའི་མགོ་གཙོ་དང་ཞིང་ཆེན་སྤྱི་བདེ་ཚན་པའི་མགོ་གཙོ། དེ་བཞིན། མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་བདེ་འཇགས་ཚན་པའི་མགོ་གཙོ་དང་དྲུང་ཡིག་བཅས་ཁྱོན་བོད་པ་ ༤ ང་རང་ཡོད་སར་ཡོང་སྟེ། ཁྱོད་ལ་སྐད་ཆ་འགའ་འདྲི་རྒྱུ་ཡོད་ཟེར་ནས་རླངས་འཁོར་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཏུ་བཅུག་ཏེ། གྲོང་ཁྱེར་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་མགྲོན་ཁང་ཞིག་ཏུ་ཁྲིད་སོང་། སྐབས་དེར་ཁོང་ཚོས “ཏཱ་ལའི་བླ་མས་བགྲེས་ཡོལ་གནང་རྩིས་ཡོད་པ་དེར་བསམ་ཚུལ་ག་རེ་ཡོད། ཁོང་བགྲེས་ཡོལ་གནང་ན་བཀའ་ཁྲི་སུ་ཐོབ་ཀྱི་རེད། བློ་བཟང་སེང་གེ་ལ་བཀའ་ཁྲི་ཐོབ་ན། ཁོང་གི་ལངས་ཕྱོགས་དེ་རང་བཙན་དང་ལམ་དབུ་མ་གང་ལ་འགྲོ་རྒྱུ་རེད” ཅེས་སོགས་དྲིས་སོང་། ངས་༧གོང་ས་མཆོག་གིས་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་དབུ་ཁྲིད་ལས་བགྲེས་ཡོལ་མ་གནང་ཚེ། བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་རྒྱུར་ཕན་ཐོགས་ཡོང་གི་རེད་ཅེས་ལན་བཏབས་སྐབས། དེའི་ནང་གི་ལས་བྱེད་རྒན་གྲས་ཤིག་གིས་དེ་ངོ་མ་རེད་ཅེས་བཤད་སོང་། ཡང་ལས་བྱེད་གཞན་ཞིག་གིས “ཁྱོད་རྒྱ་གར་ལ་སོང་ན་དགེ་མཚན་གང་ཡང་ཡོད་པ་མ་རེད། ང་རང་ཡང་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་དུ་སོང་མྱོང་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་དེ་གཉིས་ཀྱི་ས་ཆ་གང་དུ་སོང་ནའང་གད་སྙིགས་དང་དྲི་ངན་ཁེངས་འདུག དེ་ལས་ཕ་ཡུལ་དུ་ནང་མིའི་མཉམ་བསྡད་ན་ཡག་གི་རེད། ཕ་ཡལ་དུ་བསྡད་ན་གཙོ་བོ་སོ་སོས་ཁ་ལ་བདག་པོ་རྒྱག་དགོས་པ་རེད། ད་ལྟ་ཕ་ཡུལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་ཡོད་པ་རེད། དཀའ་ལས་དེ་འདྲ་རྒྱག་དོན་ཡོད་པ་མ་རེད” ཅེས་བརྗོད་བྱུང་།
ཡང་ལྡི་ལི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ནས་བོད་ནང་སྐྱོད་ཆོག་པའི་ལག་འཁྱེར་རག་སྟེ།ད་ཆར་བོད་ནང་ལོག་རྒྱུར་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐུ་ཞབས་བརྩོན་འགྲུས་ལགས་ཀྱིས་བོད་དུ་ཕྱིར་ལོག་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་སྐོར་བརྗོད་དོན། “ གཅིག་ནས་ངའི་ཨ་མ་ལགས་ལོ་ན་ཆེན་པོ་ཡིན་པ་དང་། གཉིས་ནས་ལོ་འདི་དག་རིང་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་འགྲོ་རྒྱུར་འབད་བརྩོན་ཐེངས་མང་ཞུས་ཀྱང་ཐོངས་མཆན་རག་མ་སོང་། རྒྱ་གར་དུ་བསྡད་ན་རང་དབང་ཙམ་འདུག་ཀྱང་། དགོན་སྡེ་ཁག་དང་ཚོགས་པ་སྒྲིག་འཛུགས་གང་རུང་གི་ཁོངས་སུ་མེད་ན། རང་གི་འཚོ་བར་དཀའ་ངལ་འཕྲད་ཀྱི་འདུག དེ་བཞིན་རྒྱ་གར་ནང་སྐད་དང་ལག་འཁྱེར་མེད་ན། རང་ཁ་རང་གསོ་བྱ་ཐབས་མེད་སྟབས། ཨ་མ་དང་ནང་མིའི་རེ་བ་ལྟར་ཕ་ཡུལ་དུ་ལོག་རྒྱུར་ཐག་བཅད་པ་ཡིན། ཕ་ཡུལ་ལ་སོང་ན་རང་ས་རང་བདག་གི་ས་ཆ་ཡོད་དུས་རྒྱ་གར་ལས་ཅུང་ཡག་གི་རེད་བསམ་གྱི་འདུག ཟླ་གཉིས་གོང་ངའི་རོགས་པ་གཉིས་ཕྱིར་བོད་དུ་ལོག་པ་རེད། ཁོང་ཚོས་བཤད་ན། ད་ལྟ་ཕ་ཡུལ་དུ་ཆབ་སྲིད་ལ་བྱུས་གཏོགས་མ་བྱས་ན་དཔལ་འབྱོར་འཚོལ་སྒྲུབ་ཀྱི་གོ་སྐབས་ཧ་ཅང་མང་པོ་འདུག་ཟེར། སློབ་སྦྱོང་ཡོད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན། འདི་གར་༧གོང་ས་མཆོག་དང་བོད་གཞུང་ལ་སྲི་ཞུ་བསྒྲུབ་ན་ཡག་པོ་འདུག དེ་མིན། སོ་སོར་སློབ་སྦྱོང་གང་ཡང་མེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན། ངྷ་སའི་གཡས་གཡོན་དུ་འཁྱམ་བསྡད་ན་མི་ཚེ་འཕྲོ་བརླག་རེད ” ཅེས་བརྗོད་བྱུང་།

ལོ་འདི་འགར་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་བོད་མི་མང་པོ་ཞིག་ཕྱིར་བོད་ནང་ལོག་བཞིན་པ་དེར། བདེ་སྲུང་དྲུང་ཆེ་དངོས་གྲུབ་རྡོ་རྗེ་མཆོག་ལ་གནས་ཚུལ་འདིའི་སྐོར་ལ་རྒྱུས་མངའ་ག་ཚོད་ཡོད་མེད་དང་། གཞུང་གི་གཟིགས་ཕྱོགས་གང་འདྲ་ཡོད་མེད་ཐད་བཀའ་འདྲི་ཞུས་པར། “ ད་ལྟ་བོད་མི་མང་པོ་ཞིག་བོད་དུ་ཕྱིར་ལོག་བྱེད་བཞིན་པ་དེ་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་རེད། དེར་བཙན་བྱོལ་གཞུང་གི་ངོས་ནས་ཀྱང་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ད་ལྟ་བོད་དུ་ལོག་མཁན་མང་ཆེ་བ་གདན་ས་ཁག་གི་དགེ་འདུན་པ་ཆགས་ཡོད། ཁོང་ཚོའི་མ་དགོན་བོད་ལ་ཡོད་དུས་བོད་ལ་ཕེབས་ཐུབ་ན་ཡག་པོ་ཡོང་གི་རེད། མ་གཞི་ང་ཚོར་གཉེན་འཕྲད་ལ་འགྲོ་རྒྱུའི་ལམ་ཁ་དེ་སྔོན་མ་ནས་ཡོད་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རྐྱེན་པས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཁག་ལ་ཡིག་ཆ་དེ་ཙམ་སྤྲོད་ཀྱི་མི་འདུག སྤྱིར་བོད་དུ་ལོག་ན་གཞིས་ཆགས་ཁག་གི་གཞིས་མགོར་འབྲེལ་བ་བྱས་ཏེ། བོད་དུ་ལོག་དགོས་དོན་སྐོར་གྱི་འགེངས་ཤོག་བསྐང་རྒྱུ་དང་། ངྷ་ས་ལྟ་བུར་ས་གནས་མགོ་འཛིན་ལས་ཁུངས་ནས་འགེངས་ཤོག་བསྐང་དགོས་ཀྱང་། ད་བར་བོད་མི་ཉུང་ཤས་ཤིག་ལས་ལས་གཞི་དེར་དོ་སྣང་བྱེད་མཁན་བྱུང་ཡོད་པ་མ་རེད། དེར་མང་ཚོགས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་དོ་སྣང་བྱ་དགོས་པ་རེད། བོད་དུ་ལོག་མཁན་དག་ལ་གཞུང་གི་ངོས་ནས་བཀག་འགོག་གནང་འདོད་ཡོད་པ་མ་རེད། ཡིན་ནའང་། གཙོ་བོ་རང་ཉིད་རྒྱ་ནག་གི་དྲིལ་བསྒྲགས་རྫུན་མའི་འོག་མགོ་མི་འཁོར་བ་ཞིག་གནང་དགོས་པ་རེད། རྒྱ་གཞུང་གིས་ལོ་རབས་ ༨༠ ནང་ཚུར་རྒྱ་གར་ལ་ཕེབས་མཁན་ཚོར་དམིགས་བསལ་སྣེ་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། དེའི་སྔོན་ལ་ཡོང་མཁན་ཚོར་སྤུན་མཆེད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་རིང་དུ་ཕྱིན་ཡོད་སྟབས་དེ་ཙམ་གལ་ཆེར་བརྩི་ཡི་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་མིན། སློབ་གྲྭ་ཁག་ནས་བོད་དུ་ལོག་མཁན་མང་པོ་ཡོང་གི་འདུག དེ་དག་ཁག་ཅིག་སློབ་ཕྲུག་གི་ཕ་མར་གནོན་ཤུགས་སྤྲད་དེ་ཕྱིར་ལོག་དགོས་པ་ཞིག་ཆགས་འདུག ” ཅེས་བརྗོད་སོང་། རྒྱལ་ས་ལྡི་ལི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ཁང་གིས་སྤྲོད་བཞིན་པའི་འགྲུལ་བསྐྱོད་ཡིག་ཆ་དེར་དུས་ཡུན་ལོ་ ༢ ཀྱི་ཆོག་མཆན་ཡོད་འདུག

གོང་བཀོད་གསར་འགྱུར་འདིའི་ཞིབ་འཇུག་རྒྱུ་ཆ་སོགས་ཞིབ་ཕྲའི་གནས་ཚུལ་ཁག་བོད་ཀྱི་དུས་བབ་ཚགས་ཤོག་སྤྱིའི་འདོན་ཐེངས་ ༼ ༥༢༧ ༽ སྟེང་བཀོད་འགྲེམས་བྱས་ཟིན།

Live Webcasts from Germany

[Sunday, 21 August 2011, 1:05 p.m.]
There will be live webcasts of His Holiness the Dalai Lama's talks and special events from Germany during his visit on 21-23 August 2011. All times are Central European Time in Germany.


18-21 August 2011 - International Conference on Mindfulness
Live broadcast of the International Congress Mindfulness from Hamburg University. For dally schedule and live broadcast info see http://dalaila.ma/oUuH7l. His Holiness the Dalai Lama's address will be on Sunday, 21 August, 2011 at 1:30pm-3:30pm

22 August 2011 - Talk at Goethe University
His Holiness the Dalai Lama will take part in a discussion on "Leadership and Values" at Goethe University, in Frankfurt, Germany. Live webcast can be viewed at http://dalaila.ma/nEbNrh
Time: Starts at 1:30pm

23 August 2011 - Speech from the Hessian Parliament
His Holiness the Dalai Lama will address the Hessian Parliament in Wiesbaden, Germany. Live webcast can be viewed at http://dalaila.ma/otPop1
Time: Starts at 1:30pm

ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་དར་རྒུད་དང་འཛམ་གླིང་གི་འཇིཊ་སྣང་།

འདས་པའི་ལོ་འགར་ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་ལ་ཉམ་ཉེས་ཆེན་པོ་བྱུང་སྟེ། རྒྱལ་ཕྱིའི་ཁྲོམ་རར་གྱོང་གུད་ཚབས་ཆེན་ཕོག་ཡོད་ལ། ད་ལྟ་ཡང་ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་བསྐྱར་གསོ་མ་ཐུབ་པའི་དབང་གིས་གྲོས་ཚོགས་གོང་འོག་ནང་རྙོག་གླེང་དང་། སྤྱི་དམངས་ཁྲོད་ཨོ་བྷ་མའི་གཞུང་ལ་ལྟ་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་ཀྱང་། ཕྱི་ཚེས་ ༢ ཉིན་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་ནང་དཔལ་འབྱོར་སྲིད་ཇུས་ཐད་ཀྱི་གྲོས་དོན་ཁག་ཅིག་ཐག་གཅོད་བྱུང་ཡོད་འདུག

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ཙམ་ནས་ཨ་རིའི་ནང་གི་ལས་མེད་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་འཕར་བ་དང་མཉམ་དུ་དཔལ་འབྱོར་ཉམ་ཉེས་ཀྱི་མགོ་ཚུགས་ཡོད། དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གཙོས་པའི་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་ཚོང་ཟོག་ཐོན་རྫས་ནང་འདྲེན་བྱེད་པའི་ཚད་གཞི་ཨ་རིའི་ཚོང་ཟོག་ཐོན་རྫས་ཕྱིར་གཏོང་གི་ཚད་གཞི་ལས་རིང་དུ་བརྒལ་པར་བརྟེན། ཨ་རིའི་ཚོང་ཟོག་འཁོར་རྒྱུགས་བྱེད་མ་ཐུབ་པས་ཚོང་ལས་མ་དངུལ་ཉམ་ཉེས་དང་ལས་མེད་ཀྱི་གྲངས་འབོར་འཕར་མགོ་ཚུགས་ཡོད། དཀའ་ངལ་དེ་དག་ལ་གདོང་ལེན་བྱ་རྒྱུར་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཨོ་བྷ་མས་གཞུང་གི་ཁྲལ་འབབ་མཐོ་རུ་གཏོང་རྒྱུ་དང་། ལྷག་པར་དུ་འབྱོར་ལྡན་ཅན་ཚོའི་གཞུང་ཁྲལ་ཇེ་མཐོར་གཏོང་རྒྱུའི་སྲིད་ཇུས་བཏོན་པར་གླེང་རྙོག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད།

ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་སྲིད་ཇུས་ནང་ཕྱི་དངུལ་འབོར་ཆེན་བུ་ལོན་དུ་བླངས་ཏེ།ཨ་རིའི་རྒྱལ་ཁོངས་བདེ་དོན་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་གང་སར་ལས་གཞི་སྣ་ཚོགས་སྤེལ་བ་བཅས་ཀྱི་ཐད་འགྲོ་གྲོན་གཏོང་གི་ཡོད། གཞུང་གིས་ཕྱི་དངུལ་བུ་ལོན་དུ་ལེན་རྒྱུར་གྲོས་ཚོགས་ནང་ཐག་གཅོད་བྱ་དགོས་པ་ལས་སྲིད་འཛིན་ལ་ཐག་གཅོད་ཀྱི་དབང་ཚད་མེད་ཅིང་། ཨ་རི་གཞུང་གི་བུ་ལོན་ཐོག་མ་ ༡༩༡༧ ལོར་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་དང་པོའི་འགྲོ་གྲོན་ཆེད་སྐབས་དེའི་གྲོས་ཚོགས་ནང་གཏན་འབེབས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་ཞིག་དང་། རིམ་བཞིན་བུ་ལོན་ལེན་རྒྱུ་དེ་ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
དེ་སྔའི་ཨ་རིའི་གཞུང་གི་ཕྱི་དངུལ་བུ་ལོན་དུ་ལེན་རྒྱུའི་ཚད་ཐིག་ཨ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་པོ་ ༡༤།༣ ($ 14.3 trillion) ཡིན་ཞིང་། ༢༠༠༩ ལོར་ཨོ་བྷ་མ་སྲིད་སྟེགས་སུ་བསླེབས་སྐབས་གཞུང་གི་བུ་ལོན་ཨ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་པོ་ ༡༠།༦ ཡིན། ཨོ་བྷ་མའི་སྐབས་སུ་དཔལ་འབྱོར་ཉམ་ཉེས་དང་ལས་མེད་བརྒྱ་ཆ་འཕར་ཡོད་སྟབས། སྤྱི་ཚོགས་དཔལ་འབྱོར་གནས་བབ་སྲ་བརྟན་བཟོ་ཕྱིར་བུ་ལོན་གྱི་གྲངས་ཚད་ཆེ་རུ་བཏང་སྟབས། འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ལྔ་བའི་ཚེས་ ༣༡ ནས་དེ་སྔའི་ཕྱི་དངུལ་བུ་ལོན་དུ་ལེན་རྒྱུའི་ཐག་གཅོད་ཚད་ཐིག་ཨ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་པོ་ ༡༤།༣ དུ་བསླེབས་ཡོད་པས། བུ་ལོན་ཚད་ཐིག་གི་འཕར་ཆ་བསྐྱར་དུ་གྲོས་ཚོགས་ནས་ཐག་གཅོད་མ་བྱུང་བར་དུ་གཞུང་གིས་བུ་ལོན་མཚམས་འཇོག་བྱས་ཏེ་ཟླ་འདིའི་ཕྱི་ཚེས་ ༢ ཉིན་གྱི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཐག་གཅོད་ལ་སྒུག་ཡོད།
ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་གོང་འོག་ནང་ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་སྲིད་ཇུས་སྤྱི་དང་། ལྷག་པར་དུ་ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་ཉམ་ཉེས་བསྐྱར་གསོ་དང་བུ་ལོན་འཕར་ཆ་བཅས་ཀྱི་ཐད་རྩོད་གླེང་ཤུགས་ཆེན་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། ཟླ་སྔོན་མའི་ཚེས་ ༢༩ ཉིན་ཝ་ཤིན་ཊོན་དུ་ཚོགས་པའི་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་(Congress)ནང་བསམ་ཚུལ་མ་མཐུན་པར་འཐུས་མིའི་ནང་ཁུལ་དུ་ཤོག་ཁག་བྱུང་ཡོད། ཤོག་ཁག་གཅིག་ནི་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པ་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་གྲོས་ཚོགས་འོག་མའི་འཐུས་མི་དང་། གཞུང་འཛིན་ཚོགས་པའམ་དམངས་གཙོ་ཚོགས་པ་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་གྲོས་ཚོགས་གོང་མ་གཉིས་སུ་གྱུར་ཡོད་ལ། ཕོ་བྲང་དཀར་པོ་བར་འདུམ་གྱི་ཚུལ་དུ་བསྡད་ཡོད་ཀྱང་དོན་དུ་གྲོས་ཚོགས་གོང་མའི་གྲོས་གཞི་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཆགས་ཡོད་པ་རེད། ཨ་རིའི་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པ་དང་དམངས་གཙོ་ཚོགས་པ་གཉིས་ངོས་ནས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གྱོང་གུད་སེལ་རྒྱུར་མོས་མཐུན་བྱུང་ཡོད་ཀྱང་། རྗེས་སུ་གྲོས་གཞི་འདོན་ཕྱོགས་ཐད་ཕན་ཚུན་མ་མཐུན་པའི་འགལ་ཟླ་ཆེན་པོ་བྱུང་པ་རེད། དེ་ནི། ཨོ་བྷ་མ་དང་དམངས་གཙོ་ཚོགས་པས་དེ་སྔའི་བུ་ལོན་ཚད་གཞི་སྟེང་ཨ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་པོ་ ༢།༧ སྤར་རྒྱུ་དང་། དེ་བཞིན་གཞུང་གི་འཆར་ཟིན་སྔོན་རྩིས་ནས་མ་དངུལ་ཨ་སྒོར་ཐེར་འབུམ་(billion) ༢།༢ འཐེན་ཏེ། ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་བབ་སྲ་བརྟན་བཟོ་ཐབས་ཀྱི་གྲོས་གཞི་བཏོན་པར་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པས་ངོས་ལེན་མ་བྱས་པ་མ་ཟད། ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་ཉམ་ཉེས་ཀྱི་གྱོང་གུད་ཕྱིར་གཞུང་གི་སྟངས་འཛིན་འོག་བསླེབ་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་དང་། བུ་ལོན་ཚད་ཐིག་མཐོ་རུ་གཏོང་རྒྱུར་ངོ་རྒོལ་དང་། ད་ལྟའི་དཀའ་རྙོག་སེལ་རྒྱུར་འབད་བརྩོན་བྱ་དགོས་པའི་སྐུལ་འདེད་བྱས་ཡོད།

སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པའི་ངོས་ནས་བུ་ལོན་ཚད་ཐིག་གི་འཕར་ཆའི་གནད་དོན་འདི་ཟླ་ ༦ ནས་ ༨ ནང་བར་ཕྱི་ནུར་གྱིས་གྲོས་མོལ་བྱ་དགོས་པའི་གྲོས་གཞི་བཏོན་ཡོད་མོད། ཟླ་སྔོན་མའི་ཕྱི་ཚེས་ ༢༩ ཉིན་གྲོས་ཚོགས་འོག་མའི་ཚོགས་གཙོ་ཇོན་བྷོ་ནར་(John Boehner) གྱིས་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པའི་གྲོས་གཞི་བཏོན་པའི་ནང་། གཞུང་གི་སྔོན་རྩིས་འགྲོ་གྲོན་ནས་ཨ་སྒོར་ཐེར་འབུམ་ ༩༠༠ ཕྱིར་འཐེན་དང་། བུ་ལོན་ཚད་ཐིག་གི་འཕར་ཆ་ཡང་དེ་དང་མཉམ་པ་ཞིག་སྤར་རྒྱུ། དེ་བཞིན་གནད་དོན་འདི་དུས་འགྱང་གིས་ ༢༠༡༢ ལོའི་དཀྱིལ་ཙམ་ལ་བསྐྱར་དུ་མང་མོས་ཐག་གཅོད་བྱ་རྒྱུ་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། གྲོས་དོན་དེར་ཕོ་བྲང་དཀར་པོ་དང་གྲོས་ཚོགས་གོང་མ་གཉིས་ཀྱིས་ངོས་ལེན་བྱས་མེད། ཨོ་བྷ་མས་གནད་དོན་འདི་གང་འགྱོགས་ཐག་གཅོད་བྱ་རྒྱུར་གནོན་ཤུགས་སྤྲད་དེ་ ༢༠༡༢ ལོའི་སྲིད་འཛིན་གྱི་འོས་བསྡུའི་ལས་གཞི་མགོ་མ་བཙུགས་གོང་ཐག་གཅོད་ཡོང་ཐབས་ལ་འབད་བཞིན་ཡོད་ལ། དེ་ནི་ཨོ་བྷ་མ་སྐབས་རྗེས་མའི་སྲིད་འཛིན་འོས་འདེམས་ལས་རྒྱལ་ཁ་འཐོབ་རྒྱུར་དམིགས་པ་ཞིག་ཡིན་ཚུལ་བརྗོད།
ཐེངས་འདིར་གནད་དོན་འདི་ངེས་པར་དུ་ཐག་གཅོད་བྱ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། རྒྱལ་སྤྱིའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཉམ་ཉེས་དང་ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་བབ་བརྟན་ལྷིང་མེད་པར་གྱུར་ཏེ། ཨ་རི་གཞུང་གི་འགྲོ་གྲོན་ཤུགས་ཆེ་རུ་འགྲོ་བ་དང་ལྷན་དུ་གཞུང་གི་ཁྲལ་འབབ་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ངེས་ཡིན་པ་དང་། ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་རིག་པ་བ་ཚོས། ཨོ་བྷ་མར་ཡོད་པའི་གདམ་ཀ་དག་ནི། ཕྱི་ཕྱོགས་ལ་བུ་ལོན་སྐྱིན་ཚབ་དང་རོགས་དངུལ་ཚུད་པའི་དངུལ་སྤྲོད་རྒྱུ་མཚམས་འཇོག་བྱ་རྒྱུ་དང་། དེ་ལ་ཨ་རིའི་སྣང་བརྙན་དང་ཚོང་རའི་དཔལ་འབྱོར་ལ་དོ་ཕོག་ཡོང་ངེས་ཡིན་པ། གདམ་ཀ་གཞན་ཞིག་ནི། གནད་དོན་གལ་ཆེ་ཆུང་དབྱེ་སྟེ། ཨ་རིའི་ནང་ཕྱི་དངུལ་མ་འཇོག་བྱས་ཡོད་པའི་སྐྱེད་ཀ་ཚུད་པའི་བུ་ལོན་གལ་ཆེ་ཤོས་རིགས་འཇལ་རྒྱུ་དེ་རེད། གདམ་ཀ་མཐའ་མ་ནི། བུ་ལོན་གྱི་ཚད་ཐིག་སྤར་རྒྱུ་བཞག་སྟེ་མུ་མཐུད་བུ་ལོན་ལེན་རྒྱུའམ། ཡང་ན་ཨ་རིའི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱིས་ཨོ་བྷ་མར་གནད་དོན་འདི་ཐག་གཅོད་ཀྱི་དབང་ཆ་སྤྲོད་དགོས་པ་རེད། དེ་ལྟར་བྱས་ཚེ་ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དཀའ་ངལ་འདི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་སྲིད་པ་དང་། མཐའ་ན་སྲིད་འཛིན་གནས་དབྱུང་གཏོང་དགོས་པའི་གནས་བབ་ཀྱང་འཕྲད་སྲིད་པའི་བསམ་ཚུལ་འདོན་གྱི་ཡོད།

ཨ་རིའི་ཤེས་ཡོན་པ་ཚོས་ཐེངས་འདིར་ཨ་རིས་འཐུས་ཤོར་བཏང་ཚེ་མཇུག་འབྲས་གང་འདྲ་འབྱུང་རྒྱུའི་ཐད། ཨ་རིའི་མི་སེར་ལ་ཁང་པ་དང་རླངས་འཁོར་སོགས་ཉོ་རྒྱུར་བུ་ལོན་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་པའི་སྐྱེད་ཀ་འཕར་རྒྱུ་དང་། ཨ་རིའི་དངུལ་ཁང་ལ་ཕྱི་དངུལ་སྐྱེད་ཀར་བཞག་ཡོད་པ་རྣམས་ཕྱིར་འཐེན་བྱ་ངེས་ཡིན་པ། དེ་བཞིན། འཛམ་གླིང་གང་སར་ཡོད་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་དཔལ་འབྱོར་སྡེ་ཚན་ཁག་ཏུ་ཨ་རིའི་དངུལ་གྱི་ཛ་ཐང་མར་ཆག་རྒྱུ་མ་ཟད། ཚོང་རའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ལའང་དོ་ཕོག་འགྲོ་ཉེན་ཡོད་པའི་ཚོད་དཔག་བྱེད་བཞིན་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་དཔྱད་བརྗོད་པ་ཚོས། ཨ་རིས་དཔལ་འབྱོར་སྲིད་ཇུས་ལ་ནོར་འཁྲུལ་ཤོར་པ་དང་བུ་ལོན་སྤྲོད་མ་ཐུབ་པའི་གནས་སྟངས་ཤིག་བྱུང་ཚེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོང་ལས་ཁྲོམ་རར་གཡོ་འགུལ་ཆེན་པོ་ཐེབས་ངེས་ཡིན་པར་གླེང་།

ཟླ་འདིའི་ཕྱི་ཚེས་ཉིན་གྱི་གྲོས་ཚོགས་ནང་དམངས་གཙོ་ཚོགས་པ་དང་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པ་གཉིས་ལས་གྲུབ་པའི་གྲོས་ཚོགས་གོང་འོག་གི་འཐུས་མི་རྣམས་གྲོས་མཐུན་གྱིས་མང་མོས་ཐག་གཅོད་ཅིག་བྱུང་ཡོད་པའི་ཐད། ཨོ་བྷ་མས་ “ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་ཉམ་ཉེས་སླར་གསོ་བྱ་རྒྱུ་དང་བུ་ལོན་ཚད་ཐིག་གི་འཕར་ཆ་གཏོང་རྒྱུར་གྲོས་མཐུན་བྱུང་ཡོད། གྲོས་མཐུན་དེར་དེ་སྔའི་བུ་ལོན་ཚད་ཐིག་གི་སྟེང་འཕར་ཆ་ཨ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་པོ་ ༢།༤ བར་སྤར་ཆོག་པ་དང་། ད་སྔའི་རྒྱལ་ཡོངས་དཔལ་འབྱོར་འགྲོ་གྲོན་སྔོན་རྩིས་ཀྱི་འཕར་སོང་གྱོང་གུད་རིམ་བཞིན་ཇེ་ཉུང་དུ་བཏང་སྟེ། འབྱུང་འགྱུར་ལོ་ ༡༠ ནང་བྱུང་སོང་སྙོམ་སྒྲིག་བྱ་རྒྱུ། གནད་དོན་དེ་དག་གི་ཞིབ་ཕྲའི་གཏན་འབེབ་ཐད་གྲོས་ཚོགས་གོང་འོག་གཉིས་ལས་གྲུབ་པའི་ཚོགས་ཆུང་ཞིག་གསར་འཛུགས་བྱས་ཏེ། ཚོགས་ཆུང་གི་མཐའ་མའི་ཟིན་ཐོ་གཞིར་བཞག་གིས་མང་མོས་ཐག་གཅོད་བྱུང་ཡོད་”ཅེས་བསྒྲགས་ཡོད་འདུག

ཨོ་བྷ་མས་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཐག་གཅོད་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་འཕྲལ་ཉི་ཧོང་དང་ཧོང་ཀོང་སོགས་ཀྱིས་ཨ་རིའི་ཚོང་ལས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ཐད་ཀྱི་མ་དངུལ་བརྒྱ་ཆ་སྔར་ལས་ཤུགས་ཆེར་སྤར་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་ཨ་སྒོར་གྱི་འཛའ་ཐང་ཡང་འཕར་ཡོད་པ་རེད་ལ། ཉི་ཧོང་གྲོས་ཚོགས་རྒྱུན་ལས་ཀྱི་དྲུང་ཆེ་ཡུ་ཀེའོ་(Yukio Edano) ཡིས་ “ང་ཚོས་ཨ་རིའི་བུ་ལོན་གྱི་སྲིད་ཇུས་གཏན་འབེབས་བྱུང་པར་དགའ་བསུ་དང་། གནད་དོན་འདིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲོམ་རའི་དཔལ་འབྱོར་སྲ་བརྟན་ཡོང་རྒྱུར་རེ་བ་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་”ཅེས་བརྗོད་འདུག